### خبر تغییرات آینده قیمت بنزین در ایران
زهرا علیاکبری: در حالی که مقامات دولتی از جمله وزیر نفت بارها اعلام کردهاند که هیچ خبری از افزایش قیمت بنزین نیست، اطلاعات منتشر شده از نشستهای کارشناسی نشاندهنده این نکته است که ممکن است تغییراتی در آینده نزدیک رخ دهد.
بنزین به عنوان یک کالای سیاسی و کلیدی در اقتصاد ایران محسوب میشود. حساسیت جامعه به تغییرات قیمتی این ماده سوختی غیرقابل کتمان است. در دوران دولت خاتمی، افزایش قیمت بنزین تحت تاثیر لایحههای بودجهای انجام میشد، اما مخالفان دولتی به خاطر افزایش نرخ تورم و مشکلات اقتصادی، به شدت نسبت به این سیاستها انتقاد کردند. آنها اقدام به ارائه طرحهایی برای تثبیت قیمتها نمودند تا از رشد تورم جلوگیری کنند.
پس از چند سال، افرادی که این طرحها را پشتیبانی میکردند، خود به ضرورت اصلاح قیمتها اعتراف کردند. در نهایت، دولت احمدینژاد سهمیهبندی بنزین را اجرایی کرده و این نظام همچنان ادامه دارد. با وجود این، نه سهمیهبندی و نه افزایش قیمتها نتوانستهاند بحران بنزین را کاهش دهند.
اکنون ایران با مشکلاتی در زمینه ناترازی انرژی مواجه است که تامین برق و گاز در فصول مختلف را تحت تأثیر قرار داده است. در این شرایط، بحث درباره لزوم اصلاح وضعیت بنزین در حال افزایش است.
#### اظهارات وزیر نفت
وزیر نفت، پاکنژاد، هر بار در نشستهای خبری تأکید میکند که فعلاً برنامهای برای افزایش قیمت بنزین وجود ندارد. در جدیدترین اظهارات خود در اوایل آبان، وی به خبرنگاران گفت که هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت حاملهای انرژی اتخاذ نشده است.
این حساسیت عمومی به قیمت بنزین به وعدههای سیاسی برمیگردد، به ویژه پس از تصمیم ناگهانی سال ۱۳۹۸ که منجر به افزایش قیمتها و نارضایتی عمومی شد.
#### سناریوهای احتمالی آینده قیمت بنزین
ایران از سال ۱۳۹۸ تا کنون با تورمهای بالا مواجه بوده؛ به طوری که در برخی سالها تورم به بالای چهل درصد رسیده است. کارشناسان معتقدند که فاصله قیمت بنزین از ارزش دلاری آن، نیاز به افزایش قیمت را اجتنابناپذیر کرده است.
بر اساس آمار، در شش ماه نخست سال جاری، میانگین مصرف بنزین به ۱۳۲ میلیون لیتر در روز رسیده است، در حالی که ظرفیت تولید پالایشگاهی کشور حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز است و این ناترازی نشاندهنده وضعیت بحرانی موجود در بازار بنزین است.در صورت بررسی ناترازی بنزین در کشور، برآورد میشود که این ناترازی حدود ۲۵ میلیون لیتر در روز است. با وجود سیاستهای اعلامی برای توسعه حمل و نقل عمومی و افزایش سهم آن به ۷۵ درصد، موفقیتی در تحقق این اهداف مشاهده نمیشود. همچنین، مصرف سوخت در خودروهای صفر کیلومتر ایرانی بیشتر از میانگین جهانی است و خودروهای فرسوده به مصرفکنندگان عمده سوخت و ایجاد آلودگی تبدیل شدهاند. در این راستا، دولت چندین طرح برای مدیریت مصرف سوخت را در دست بررسی دارد.
یکی از جمله این طرحها، واردات بنزین سوپر و توزیع آن به قیمتهای ترجیحی و آزاد در بازه ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان است. در حال حاضر، قیمت بنزین سوپر ۳۵۰۰ تومان برای هر لیتر است، اما بهطور گسترده در جایگاهها در دسترس نیست. این طرح که از ماهها پیش اعلام شده، هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. همچنین، افزایش قیمت عمومی بنزین به ۵ تا ۷ هزار تومان یکی دیگر از گزینههای مطرح شده است که مخالفتهای زیادی را به همراه داشته است.
گفته میشود که نخستین گزینه برای معرفی نرخ سوم بنزین، از طرف جلسات مکرر سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد شده است. طبق این طرح، سهمیههای بنزین حفظ میشود و افراد میتوانند ۶۰ لیتر سهمیه خود را با قیمت ۱۵۰۰ تومان و ۱۰۰ لیتر دیگر را با قیمت ۳۰۰۰ تومان خریداری کنند. هرگونه خرید بیشتر نیز مستلزم استفاده از کارت جایگاهها با قیمتی بین ۷ تا ۱۰ هزار تومان خواهد بود.
رضا سپهوند، دبیر کمیسیون انرژی مجلس، این پیشنهاد را تایید کرده و رقم ۷۵۰۰ تومان را برای نرخ سوم اعلام کرده است. وی جزئیات این طرح را تشریح کرد و تأکید کرد که تصویب نهایی آن وابسته به تصمیمات دولت یا شورایعالی هماهنگی اقتصادی است.
به نظر میرسد دولت در تلاش است تا در سال ۱۴۰۵ نظام قیمتگذاری بنزین را سه نرخی یا حتی چهار نرخی کند تا از بحران موجود در این حوزه بکاهد. این مسأله به عرضه بنزین وارداتی به قیمت آزاد در جایگاههای سوخت بستگی دارد و بسیاری بر این باورند که حفظ سهمیههای فعلی و تعیین نرخ سوم میتواند آثار منفی افزایش قیمت را کاهش دهد.
در این راستا، علی عسگری، طراح قانون هدفمندی یارانهها، بیان کرده که اگر این سیاست بطور کامل پیادهسازی میشد، قیمت بنزین امروزه به مرز ۲۰ هزار تومان میرسید. همچنین، محمدرضا باهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، پیشبینی کرده است که قیمت بنزین ممکن است به ۷۰ هزار تومان برسد، که در این صورت پرداخت یارانه نیز به شکل قابل توجهی افزایش مییابد.
با توجه به تجارب یارانهای در سالهای اخیر، به نظر میرسد سال ۱۴۰۵ دوره تحولی در عرضه و قیمت بنزین خواهد بود، کالایی که به مدت هجده سال به شکل سهمیهای توزیع میشود و هنوز مشکلات ناشی از قیمت و مصرف آن حل نشده است.
