**خبرگزاری خبرآنلاین – رسول سلیمی**: در حالی که تنشها در خاورمیانه به شدت افزایش یافته، اروپا با یک چالش حیاتی رو به رو است. ایران در سپتامبر ۲۰۲۵ پیشنهاد کرده که در ازای تعیین وضعیت اورانیوم غنیشده ۶۰ درصدی خود، مکانیسم اسنپبک را معلق کند. با این حال، تردیدهای قوانین اتحادیه اروپا و قاطعیت فرانسه به این پیشنهاد آسیب رسانده است.
مکانیسم اسنپبک، بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ است که امکان بازگردانی خودکار تحریمهای قبلی به دلیل عدم پایبندی ایران به تعهداتش را فراهم میکند. این مکانیسم بهطور خودکار و بدون حق وتو فعال میشود و در تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۵ از سوی سه کشور اروپایی فعال گردید و مهلتی ۳۰ روزه برای مذاکره تعیین کرد.
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، رافائل گروسی، در گزارشی در تاریخ ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۵ هشدار داد که ایران بیش از ۹۰۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنیشده انباشته و دسترسی بازرسان را محدود کرده است. این انباشت که پس از حملات ژوئن و تعلیق همکاری ایران با آژانس به وجود آمده، سبب بروز نگرانیهای جدی شده است.
ایران در واکنش به این وضعیت، در تاریخ ۱۷ سپتامبر پیشنهادی به اروپا ارسال کرد که شامل تعلیق اسنپبک در ازای تعیین وضعیت اورانیوم غنیشده و آغاز مذاکرات با ایالات متحده بود. با این حال، مقامات اروپایی این پیشنهاد را فاقد اقدامهای فوری و عملی دانستند. عباس عراقچی در مصاحبهای بیان کرد که این پیشنهاد فرصتی برای اعتمادسازی است و به قوانین اسنپبک پاسخ منطقی نمیدهد.
مقامات اروپایی این پیشنهاد را ناکافی خوانده و خواستار دسترسی مجدد آژانس به فعالیتهای ایران شدند. باربارا وودوارد، سفیر بریتانیا در سازمان ملل، تأکید کرد که ایران باید مذاکرات جدی با واشنگتن را آغاز کند و وعدههای خالی را کنار بگذارد.
در همین حال، پیشنهاد ایران به چالشهایی نیز مواجه است. با توجه به ماده ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱، اسنپبک مشروط به عدم پایبندی به تعهدات است. حملات اخیر که در راستای نقض اصول حقوقی است، اعتماد به سامانه عدم اشاعه هستهای را تحت تأثیر قرار داده، در حالی که اروپا به دنبال فشار بیشتر بر ایران است.
با وجود ناکافی بودن این پیشنهاد از دید اروپا، ممکن است فرصتی برای گفتگو فراهم کند. اتحادیه اروپا در هفتههای اخیر موضعی دوگانه اتخاذ کرده و به دنبال تعادل بین دیپلماسی و فشار است. کایا کالاس، نماینده عالی اتحادیه اروپا، ضمن تأکید بر ادامه دیپلماسی، خواستار اقدامهای عملی از جانب ایران شد.
دلایل عدم پذیرش پیشنهاد ایران در اروپا به عدم اعتماد برمیگردد. وزیر خارجه فرانسه در نامهای به سازمان ملل، بر لزوم اقدام عملی از سوی ایران تأکید کرد. سایر کشورهای اروپایی نیز همانند آلمان و بریتانیا به وضوح اعلام کردهاند، که تمدید مجدد اسنپبک مشروط به شروع مذاکرات جدی با ایالات متحده است.**توقف دیپلماتیک اروپا در شرایط فشار یکجانبه**
اروپا در وضعیت دشواری قرار دارد که به دلیل فشارهای ایالات متحده و همچنین انتظار از آن به عنوان معمار توافق هستهای ایران (برجام)، دچار تنگنا شده است. پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، اروپا به لحاظ اجرایی در تأمین تعهدات اقتصادی ناتوان ماند و این امر موجب تسریع غنیسازی اورانیوم در ایران گردید. طبق کنوانسیون وین (۱۹۶۹)، نقض تعهدات میتواند منجر به اجرای مکانیزم اسنپبک گردد، باوجود این، عدم توازن در این اجرا، موقعیت اروپا را بهعنوان «طرف ضعیف» تحتالشعاع قرار داده است. این وضعیت نه تنها جدیت دیپلماسی را به چالش میکشد، بلکه خطر انزوای اروپا از سایر قدرتها مانند چین و روسیه را تشدید میکند؛ کشورهایی که پیشنهاد تمدید بدون شرط اسنپبک را ارائه دادهاند.
**تردیدهای اروپا در پذیرش پیشنهاد ایران**
در این راستا، تردید اروپا در پذیرش پیشنهاد ایران برای تعلیق اسنپبک در برابر «توقف موقت غنیسازی»، به دلیل نگرانیهای امنیتی و حقوقی است. در تاریخ ۱۷ سپتامبر، مقامات اروپایی در بیانیهای مشترک بیان کردند که «پیشنهاد ایران ناقص و بدون پشتوانه است و تضمینی برای دسترسی آژانس وجود ندارد».
این تردیدها ریشه در تجارب گذشته دارند؛ به ویژه مذاکرات سال ۲۰۲۲ که منجر به رد دو بسته پیشنهادی اروپا توسط ایران شد، این عدم اعتماد را تشدید کرده است. به گفته دیوید لمی، وزیر خارجه پیشین بریتانیا، «ایران به مدت سالها تعهدات خود را نقض کرده و توقف غنیسازی تحت نظارت، کافی نیست».
دلیل اصلی این تردیدها، فقدان اعتماد به تعهدات ایران و همچنین فشارهای ایالات متحده است. گزارش آژانس در تاریخ ۱۳ سپتامبر نشان میدهد که ایران به میزان ۴۴۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی انباشته کرده که نزدیک به سطح تسلیحاتی است. علاوه بر این، سیاستهای “فشار حداکثری” ترامپ اروپا را به سمت اسنپبک هدایت کرده و پیشنهاد ایران، مذاکرات مستقیم با واشنگتن را پیشنیاز قرار میدهد.
دلیل دیگر، پیامدهای شدید اقتصادی و حقوقی ناشی از اسنپبک است. این وضعیت میتواند تحریمهایی را بازگرداند که تجارت اروپا با ایران را تحت تأثیر قرار میدهد؛ تجارتی که پیشبینی میشود به ۳۰ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۴ برسد. پذیرش پیشنهاد ایران بدون تضمین، ممکن است اعتبار پیمان عدم اشاعه هستهای (NPT) را تضعیف کند. شکافهای داخلی اتحادیه اروپا نیز در این زمینه مشهود است؛ در حالی که آلمان بر دیپلماسی و بهبود روابط انرژی تمرکز دارد، فرانسه رویکردی متفاوت و تأکید بر امنیت را در پیش گرفته است.
**موضع قاطعانه فرانسه و نقش مکرون**
در این میان، فرانسه به عنوان رهبر سه کشور اروپایی، بر اجرای قاطع اسنپبک تأکید دارد. امانوئل مکرون، رئیسجمهور این کشور در گفتوگو با کانال ۱۲ اسرائیل تأکید کرد که «اسنپبک غیرقابل انکار است» و پیشنهادهای اخیر ایران را جدی ندانسته و بر هماهنگی خود با بریتانیا و آلمان تأکید کرد. این موضع به سوابق فرانسه در مذاکرات برجام برمیگردد و مکرون را به عنوان یک بازیگر قاطع و سازگار مطرح میسازد.
دلایل این قاطعیت از منظر غربیها چندوجهی است. نخستین دلیل، نگرانیهای امنیتی ناشی از حمایت ایران از گروههای مقاومت است که میتواند امنیت فرانسه در مناطق مدیترانه و خلیج فارس را مورد تهدید قرار دهد. بر اساس گزارشی از فیگارو در تاریخ ۱۶ سپتامبر، فرانسه با منافع خود در لبنان، اجرای اسنپبک را برای محدود کردن نفوذ تهران ضروری میداند.### عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر سیاست مکرون در آستانه انتخابات 2027
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، در آستانه انتخابات ۲۰۲۷ در شرایطی قرار دارد که نیاز به اتخاذ سیاستهای خارجی سختگیرانه به ویژه در حوزه مهاجرت، از طرف راستگرایان به شدت حس میشود. طبق نظرسنجی اخیر موسسه ایفوپ، حدود ۶۲ درصد از فرانسویها از سیاست اسنپبک حمایت میکنند که ناشی از نگرانیها نسبت به پیامدهای بیثباتی در خاورمیانه است.
در زمینه روابط بینالملل، مکرون در دیدار با دونالد ترامپ در سپتامبر ۲۰۲۵، سیاست اسنپبک را با “فشار حداکثری” ایالات متحده همسو دانسته و تأکید کرده است که این رویکرد از لحاظ حقوقی پروژهای معتبر محسوب میشود. ژروم بونافون، سفیر فرانسه در سازمان ملل، اظهار داشت که اساس حقوقی معتبری برای این سیاست وجود دارد و تاکید کرد که ایران به تعهدات خود پایبند نبوده است. این موضع قاطعانه میتواند اعتبار دیپلماتیک فرانسه را تقویت کند، اما در عین حال ممکن است خطر انزوا در برابر قدرتهای روسیه و چین را بوجود آورد، کشورهایی که از این تصمیم انتقاد کرده و آن را “غیرقانونی” میدانند.
### تاثیرات اجرای اسنپبک بر اقتصاد و روابط دیپلماتیک
اجرای سیاست اسنپبک به بازگشت تحریمهای مالی، تسلیحاتی و موشکی منجر خواهد شد که فشار بیشتری بر اقتصاد ایران، با تورم ۳۷ درصدی، وارد میکند. این شرایط همچنین میتواند تجارت اروپا، به ویژه آلمان، که بزرگترین صادرکننده به ایران است، دچار اختلال کند و این کشور پیشبینی میکند که ضرر مالی بالغ بر ۱۰ میلیارد یورو متحمل شود.
تردیدهای موجود در مورد اقدامات ایران میتواند دیپلماسی را به حاشیه براند و اروپا را به سمت “فشار حداکثری” سوق دهد. این رویکرد، در پاسخ به پیشنهاد ایران برای تعلیق سیاستهای هستهای خود در ازای توقف غنیسازی، نه تنها یک تصمیم فنی محسوب میشود بلکه زنگ خطری برای دیپلماسی جهانی خواهد بود. عدم اعتماد به تعهدات تهران و فشارهای امنیتی موجود، ریشهگذار تردیدهای اتحادیه اروپا است، در حالی که قاطعیت مکرون بر ضرورت بازدارندگی تأکید میکند و پیشنهاد ایران را “ناکافی” ارزیابی میکند.
این رویکرد ممکن است بر مقررات NPT تأثیر بگذارد، در حالی که نقض متقابل تعهدات، اجماع بینالمللی را به چالش میکشد و میتواند خطر خروج ایران از NPT را تشدید کند. از دیدگاه انتقادی، نگرش رسمی کشورهای اروپایی به عنوان یک “تهدید وجودی” به ایران احتمالاً بدون توجه به نقش غرب در شکست توافق هستهای به پیشداوری منجر میشود و بیطرفی آژانس را زیر سؤال میبرد.
در نهایت، باید دید که دیپلماسی ایران چه نتایجی را به همراه خواهد داشت.
