طبق آمارهای موجود، متوسط زمان مطالعه در ایران به تنها ۱۵ دقیقه در روز میرسد، در حالی که زمان صرفشده در فضای مجازی چندین برابر این مقدار است. این نقیصه نشاندهنده وجود چالشهای ساختاری در فرهنگ مطالعه است و بخشی از آن به کمکاریهای مسئولین فرهنگی مربوط میشود.
کاهش تمایل به مطالعه به این دلیل است که بسیاری از کتب منتشرشده، با نیازهای واقعی و کنونی جامعه همخوانی ندارند. در مقابل، فضای مجازی با ارائه محتوای متنوع و کوتاه، به صورت سریعتر و جذابتری به خواستههای مخاطبان پاسخ میدهد.
**فضای مجازی بهعنوان آینهای از جامعه**
فضای مجازی بهعنوان یک آینه بیپرده از جامعه، قابلیت عرضه دغدغهها و نیازهای مردم را بهصورت فوری دارد. بر خلاف کتاب که برای انتشار نیاز به یک فرآیند طولانی و هزینهبر دارد، محتوا در فضای مجازی بهسرعت منتشر میشود. این امر باعث میشود کتابها در موضوعات مختلف از زمان عقب بمانند و بنابراین جذابیت کمتری برای مخاطب امروز داشته باشند.
**برنامهریزی محدود فرهنگی**
بخشی از مشکل مطالعه در ایران به نبود برنامهریزی دقیق و طولانیمدت در نهادهای فرهنگی برمیگردد. طرحهای فرهنگی اغلب محدود به زمان و وابسته به تغییرات مدیریتی بوده و نقشهراه ملی برای ترویج کتابخوانی وجود ندارد.
**توجه به نسل آینده**
کتابخانههای ناکافی و محتوای جذاب کم برای نوجوانان، همچنین عدم زمان مطالعه در برنامههای درسی، سبب شده است که نسل جدید با کتاب بیگانه شده و به سمت فضای مجازی گرایش پیدا کند.
**مشکلات اقتصادی و زیرساختی**
قیمت بالای کتاب، کاهش بودجه کتابخانهها، و محدودیت دسترسی عمومی به منابع مطالعه، میل به مطالعه را کاهش داده و مردم را به استفاده از گزینههای رایگان و آسان مانند شبکههای اجتماعی سوق داده است.
**استفاده ناکافی از ظرفیت فضای مجازی**
مسئولین فرهنگی از ظرفیت فضای مجازی برای ارتقاء مطالعه به خوبی بهره نگرفتهاند. اگرچه امکان معرفی کتاب و تولید محتوای جذاب برای ترویج کتابخوانی فراهم است، ولی این فرصت تا کنون مغفول مانده است.
**پیشنهادات عملی برای ترویج مطالعه**
برای بهبود وضعیت مطالعه در کشور، گروهی از راهحلهای عملی پیشنهاد شده است:
– تولید کتابهای متناسب با نیاز روز
– حمایت از ناشران برای خلق محتوای جذاب
– انتشار کتابهایی با زبان و ساختاری سادهتر
– استفاده از فضای مجازی بهطور هوشمندانه
– تولید محتوای ویدئویی برای معرفی کتابها
– همکاری با شخصیتهای تأثیرگذار برای ترویج مطالعه
– ایجاد کمپینهای دیجیتالی همچون «چالش ۱۵ دقیقه مطالعه»
– تقویت کتابخانهها و کاهش هزینههای مربوط به مطالعه
**نتیجهگیری**
سرانه پایین مطالعه در ایران نتیجه ترکیبی از کمکاری مسئولین فرهنگی، تولید کتابهای غیرجذاب و برتری محتوایی فضای مجازی است. با برنامهریزی مؤثر و توجه به نسل جوان، میتوان به بازگشت کتاب به دایره زندگی ایرانیان امید داشت.
