**سد فینسک در دست ساخت: چالشها و واکنشها**
محمد رحمانی، متخصص علوم محیط زیست دانشگاه مازندران، اعلام کرد که سد فینسک در بالادست رودخانهای به همین نام در شهرستان مهدیشهر سمنان در حال ساخت است. این پروژه در نزدیکی مرز مازندران و سوادکوه واقع شده و هدفهای آن شامل تأمین آب شرب و صنعتی برای سمنان و اطراف، کنترل سیلابها و توسعه کشاورزی منطقه است.
با این حال، چالش اصلی این طرح به منابع آبی پاییندست یعنی استان مازندران مربوط میشود. سد فینسک در واقع با انتقال آب از حوضه آبریز مازندران به فلات مرکزی ایران، به آبهای پاییندست آسیب میزند.
**خطرات زیستمحیطی و اکولوژیکی**
نقدها به این طرح شامل تهدیدات زیستمحیطی عمیق است. اولاً، سد با ذخیره آب، جریان طبیعی رودخانه را کاهش میدهد که میتواند منجر به مرگ تدریجی رودخانه تجن و تهدید حیات آبزیان بومی شود. همچنین، کاهش آب ورودی به تالابها میتواند اکوسیستمهای حساس را به خطر اندازد. علاوه بر این، با توجه به بحران خشکسالی در مازندران و کاهش بارشها، این طرح خطرات بیشتری به همراه خواهد داشت.
تخریب جنگلهای هیرکانی نیز از دیگر پیامدهای منفی این پروژه است، که با احداث تونلهای انتقال آب همراه خواهد بود.
**پیامدهای اجتماعی و اقتصادی**
این سد میتواند معیشت جوامع محلی مازندران را که به آب تجن وابستهاند، تهدید کند. همچنین، کاهش تأمین آب شرب و کشاورزی در شهرها و روستاهای پاییندست، به خطر افتادن امنیت آبی منطقه را به همراه خواهد داشت. بروز تنشهای اجتماعی و بیناستانی ناشی از این پروژه، ممکن است به منازعات آینده بین استانها منجر شود.
**نقدهای فنی و فرآیندی**
نقادان به ارزیابی زیستمحیطی این پروژه اشاره کرده و آن را ناکافی و جانبدارانه توصیف کردهاند. همچنین عدم شفافیت در محاسبه حقآبههای زیستمحیطی پاییندست و عدم توجه به اثرات تجمعی سد با دیگر پروژههای آبی، از دیگر انتقادات است.
این پروژه همچنین با چالشهای زمینشناسی در منطقه که مستعد زمینلغزش و زلزله است، روبهرو خواهد بود. خطر شکست سد نیز میتواند عواقبی جدی به همراه داشته باشد.
**الگوی ناپایدار توسعه**
در نهایت، انتقادات به این طرح نشاندهنده تداوم الگوی ناپایدار توسعه در ایران و خطرات ناشی از انتقال آب بینحوضهای است که میتواند پیامدهای جدی بر اکوسیستمها و جوامع محلی داشته باشد.### تحلیل وضعیت پروژه سد فینسک در سمنان
پروژه سد فینسک در سمنان، بدون توجه به ظرفیتهای اکولوژیک مناطق مبدأ و حقآبه ذاتی حوضههای پرآب، در حال اجراست. این روند، اولویت توسعه کوتاهمدت را بر پایداری بلندمدت ترجیح میدهد. به جای حل مشکلات مدیریت آب در استان کمآب سمنان از طریق بهینهسازی مصرف و تطابق با اکوسیستم، به شیوههای مخرب مانند انتقال آب روی آورده شده است.
پیامدهای منفی این پروژه عمدتاً بر عهده استان مازندران، به عنوان پاییندست، قرار میگیرد، در حالی که منافع اصلی عاید سمنان خواهد شد. این موضوع نقص عدالت محیطزیستی را نمایان میسازد.
### نتیجهگیری و پیشنهادات
احداث سد فینسک، پروژهای با ریسک بالا و تاثیرات منفی بر اکوسیستمهای حساس مازندران و معیشت ساکنان آن به شمار میرود. توجیهات توسعهای این طرح در برابر زیانهای گسترده زیستمحیطی و اجتماعی به ویژه برای استان مازندران، ضعیف جلوه میکند.
### پیشنهادات جایگزین
1. **توقف فوری پروژه**: تا انجام ارزیابیهای جامع و مستقل اثرات بر مازندران با تاکید بر حقآبه زیستمحیطی.
2. **مدیریت تقاضا در سمنان**: سرمایهگذاری در بهینهسازی شبکههای آبرسانی، کاهش هدررفت، و توسعه کشتهای گلخانهای.
3. **مدیریت منابع طبیعی**: احیای آبخیزداری در حوضههای آبگیر سمنان برای افزایش نفوذ آب.
4. **تضمین حقآبه زیستمحیطی**: برای رودخانه تجن و سرشاخههای آن به منظور حفاظت از اکوسیستم.
5. **گفتوگوی بیناستانی**: ایجاد مکانیزمهایی برای مشارکت نمایندگان مازندران در تصمیمگیریهای منابع آب مشترک.
6. **بازنگری در الگوی توسعه**: حرکت به سمت توسعهای که با ظرفیتهای اکولوژیک سازگار باشد و از انتقال آب بینحوضهای مخرب جلوگیری کند.
پروژه سد فینسک نه تنها راهحلی پایدار برای مشکل کمآبی سمنان نیست، بلکه تهدیدی برای امنیت آبی، محیطزیست و اقتصاد مازندران به شمار میرود. ادامه این پروژه بدون توجه به این هشدارها، نشاندهنده بیعدالتی محیطزیستی و نادیده گرفتن اصول توسعه پایدار خواهد بود.
