به گزارش خبردونی، اکنون هفت سال از فیلتر تلگرام و سه سال از فیلتر اینستاگرام میگذرد. دولت جدید به رهبری مسعود پزشکیان با وعده رفع فیلتر شبکههای اجتماعی به میدان آمده است. اما پس از یک سال، تنها پیامرسان واتساپ و فروشگاه گوگل پلی از فیلتر خارج شدهاند.
حوادث مختلفی در خصوص فیلترینگ شبکههای اجتماعی همواره در حال وقوع است. به نظر میرسد افرادی که برای این شبکهها تصمیمگیری میکنند، توان یا اراده بازگشایی آنها را ندارند. مسئولان دولت پیشتر امیدواری خود را برای رفع فیلتر تلگرام تا پایان سال ۱۴۰۳ ابراز کرده بودند.
اخیراً گزارشی از «روزنامه شرق» منتشر شد که حکایت از برگزاری جلسه کمیته بررسی فیلترینگ داشت. این کمیته در تاریخ سوم آبانماه به بررسی فیلتر تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام پرداخت اما در نهایت رأی به عدم رفع فیلتر داد.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در واکنش به این موضوع، عدم رفع فیلترینگ را به نفع اسرائیل دانست و اظهار داشت که این موضوع میتواند موجب تضعیف یکپارچگی اجتماعی کشور شود.
در ادامه، روزنامه خراسان به نقل از یک منبع مطلع از وجود اراده برای برداشتن گام دوم رفع فیلترینگ شبکههای اجتماعی خبر داد. بررسیهای خبرگزاری فارس نشان میدهد که رؤسای دو قوه بر ضرورت رعایت مصوبات شورای عالی برای هرگونه تصمیمگیری در این زمینه تأکید کردهاند.
خبرگزاری مهر نیز شش شرط اصلی برای بازگشایی این سکوها را اعلام کرد که شامل افزایش سرمایه اجتماعی، امنیت روانی، و عدم آسیب به سکوهای داخلی میشود. همچنین شروط ایران برای تلگرام به شرح محدودسازی محتوای تحریکآمیز و همکاری با دستگاه قضایی اعلام شده است.
در این میان، عدم ذکر نام مسئولان و منابع خبری در روایتها موضوعی سوالبرانگیز است که به نظر میرسد نیاز به توجه بیشتری دارد.
روایتهای رسانهای در خصوص فیلترینگ، توجه ویژهای را جلب کرده است. به رغم تفاوتهای سیاسی و اجتماعی در میان این رسانهها، به نظر میرسد که تمامی آنها در مورد فیلترینگ به یک نتیجه مشترک رسیدهاند. نکته دیگر این بوده که منابع خبری در اینباره مشخص نیستند و به همین دلیل به نظر میرسد تصمیمگیرندگان تمایلی به اعلام نام خود ندارند و از قبول مسئولیت پرهیز میکنند.
دعوت یک نماینده سابق مجلس برای افشای نام حامیان فیلترینگ
ناتوانی در حذف فیلتر از شبکههای اجتماعی حتی نگرانیهایی را در میان برخی از مسئولان فعلی و سابق ایجاد کرده است. جلال رشیدیکوچی، نماینده سابق مجلس یازدهم و منتقد محدودیتهای فضای مجازی، در شبکه اجتماعی ایکس به رئیسجمهور انتقاد کرده و گفته است: «وعده شما برای رفع فیلتر، همچون وعدههای دیگر، محقق نشده است. به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی، لطفاً نام اعضایی که به ماندگاری فیلترینگ رأی دادند، افشا کنید؛ این حداقل انتظاری است که میتوان از شما داشت، البته اگر اختیار دارید.»
شروطی که تحقق یافته، اما فیلتر برداشته نشده است
سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، در گفتگویی در مورد وضعیت فیلترینگ بیان کرده است: «هیچ کشوری در دنیا نیست که فاقد سیاستهای فیلترینگ باشد. اما شدت فیلترینگ در کشور ما از سال ۹۷ افزایش یافته و اکنون تقریباً تمام شبکههای اجتماعی معتبر فیلتر هستند.» او همچنین اشاره کرده که «برای بستن سایتها تلاشهای زیادی وجود دارد، اما در زمینه باز کردن آنها، به وفور داوطلب نیست و حتی شرایطی که برای برداشتن فیلتر تعیین شده، عملاً بیفایده بوده و سایتها باز نشدهاند.»
وزیر ارتباطات: فیلترشکنها به ناامنی سایبری دامن میزنند
با توجه به اظهارات فیروزآبادی، کاربران همچنان ناگزیر به استفاده از فیلترشکنها برای دسترسی به شبکههای اجتماعی فیلتر شده هستند. ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، در این زمینه گفت که استفاده از فیلترشکنها میتواند به کاهش امنیت سایبری منجر شده و زمینهساز حملات سایبری از داخل کشور شود. او اشاره کرده که بسیاری از حملات سایبری اخیر از داخل کشور انجام شده است.
هاشمی همچنین گفت که وضعیت به گونهای است که به واسطه این موضوع، کیفیت شبکه نیز کاهش یافته و گزارشهایی در این حوزه موجود است.
فیلترشکنهای تجاری نیز منبع درآمد بالایی هستند و برخی بر این باورند که عدم رفع فیلترینگ به دلیل منافع مالی این فروشندگان است.
نقش فیلترشکنفروشان در استمرار فیلترینگ؟
محمد باقری بنابی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، در این باره اظهار داشته که « علیرغم فیلتر شدن پلتفرمهای خارجی، بیش از ۹۰ درصد مردم از فیلترشکن استفاده میکنند و به وضوح مشخص است چه کسانی از این وضعیت بهرهمند میشوند.» او با ابراز نگرانی از نحوه استفاده مردم از فیلترشکنها، گفته است: «مردم باید آگاه باشند که درآمد این فروشندگان به چه کسی میرسد.»
**سوالات نمایندگان درباره وضعیت اینترنت و فیلترشکنها**
باقری بنابی اعلام کرد که نمایندگان در فصل بهار از وزیر ارتباطات درباره وضعیت اینترنت سوالاتی خواهند داشت. یکی از موضوعات اصلی این سؤالها به فیلترشکنها مربوط میشود. او تصریح کرد: «میخواهیم بدانیم که دست چه کسانی به این ابزارها رسیده و چه افرادی از فروش آن منفعت میبرند. شفافیت در این مسئله ضروری است.» وی همچنین گفت: «نظام فیلترینگ، به مردم نشان داده است که میتوانند در جاهای دیگر نیز تخلفات انجام دهند.»
**عدم پیشرفت در رفع فیلترینگ و ابهامات موجود**
تحقیقات درباره وضعیت فیلتر شبکههای اجتماعی در دوره مدیریت مسعود پزشکیان، نشان دهنده عدم تغییر محسوس در کاهش محدودیتها در یک سال اخیر است. به نظر میرسد که فضای حاکم بر این موضوع سرشار از تناقضات و ابهامات است که به اعتماد عمومی آسیب جدی وارد میکند. گزارشهای متضاد از رأی منفی به رفع فیلتر شبکههای اجتماعی و اظهارات ناکافی سخنگوی دولت، امید به دسترسی بهتر به فضای مجازی را کاهش داده و فضای نابهسامانی را ترسیم میکند. تنوع روایتها در این زمینه به موضوعی مشابه حادثه شورای عالی امنیت ملی تبدیل شده است که هیچ یک از روایتها حقیقت را به روشنی بیان نکردند.
این تناقضها نه تنها امید دولت به سرمایهگذاری اجتماعی و رضایت عمومی را به چالش میکشد بلکه نشاندهنده ناتوانی در مدیریت فضای مجازی است. این وضعیت به جای تقویت همبستگی اجتماعی، به نفع دشمنان خارجی و منافع پنهان داخلی تمام میشود و مردم را در ابهام نگه میدارد. برای احیای اعتماد عمومی، نیاز به شفافیت فوری و اقدامات هماهنگ است؛ در غیر این صورت نه تنها فیلترینگ ادامه خواهد یافت بلکه فاصله میان دولت و جامعه نیز بیشتر خواهد شد.
