**نیلوفر مولایی**: سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورایعالی فضای مجازی و از حامیان جدی رفع فیلترینگ، در یک مصاحبه با کافه خبر، به بحثهای اخیر درباره دسترسی بیفیلتر برخی سیاسیون به اینترنت پرداخت. این گفتوگو در شرایطی صورت گرفت که انتقادها از نابرابری در دسترسی به اینترنت در حال افزایش است و دولتمردان اعلام کردهاند که محدودیتها به زودی کاهش خواهد یافت.
فیروزآبادی در این گفتگو به مشکلات موجود در زمینه خطوط سفید پرداخته و گفت: “به نظر من تمام افراد جامعه باید از سیمکارتهای سفید بهرهمند شوند. این وضعیت نامناسب است که برخی از افراد به آسانی به اینترنت دسترسی دارند در حالی که بسیاری دیگر این امکان را ندارند.”
وی همچنین به وجود اکانتهای سفید و اینکه باید بررسی شود چه افرادی از آنها برخوردارند، اشاره کرد. او بیان کرد: “باید مشخص شود این افراد چه کسانی هستند و چه نهادی آنها را از فیلتر گذرانده است.”
یکی دیگر از موضوعاتی که فیروزآبادی به آن پرداخت، خطرات فیلترشکنها بود. او هشدار داد که این ابزارها میتوانند اطلاعات کاربران را در معرض خطر قرار دهند و بیان کرد که “فیلترشکنها به راحتی میتوانند دادههای کاربران را به دیگر نقاط ارسال کنند.”
سیدابوالحسن فیروزآبادی در پاسخ به سوالات درباره روند سفید شدن سیمکارتها توضیح داد که این موضوع از اواخر سال ۱۳۹۹ یا اوایل ۱۴۰۰ آغاز شده و در آن زمان برخی از سیمکارتها به صورت آزمایشی به مسئولین و اعضای شورای عالی فضای مجازی داده شد تا بتوانند به برخی پلتفرمهای اجتماعی دسترسی پیدا کنند.
فیروزآبادی در خاتمه گفت که در زمان تصدی او در مرکز ملی فضای مجازی، آمار افرادی که سیمکارت سفید داشتند بسیار پایین بود.رئیسجمهور کشور اخیراً دستوری صادر کرده است که طبق آن، سیمکارتهای “سفید” به “سیاه” تبدیل شوند. برخی تحلیلگران این اقدام را معادل فیلتر کردن دانسته و معتقدند به جای اینکه تلاش بر سفید شدن تمام خطوط باشد، این تصمیم به تیره شدن همه سیمکارتها منجر خواهد شد.
یک عضو جامعه مدنی در این راستا اظهار کرد که نیاز است تمامی افراد در جامعه دسترسی به سیمکارتهای سفید داشته باشند. وی اشاره کرد که تبدیل سیمکارتها به سیاه اقدام مناسبی نیست و تأکید کرد که باید به نیازمندان توجه شود. او افزود که رئیسجمهور قبلاً وعده داده بودند که اینترنت سفید برای همه افراد فراهم شود و بهتر است تمرکز بر این مسئله باشد نه محدودیتهای جدید.
در خصوص ایام خاصی که افراد خطوط سفید دریافت کردند، یکی از نمایندگان اشاره به تلاشهای انجامشده در این زمینه داشت و تصریح کرد که هنوز از نتایج این تلاشها آگاهی دقیقی ندارد.
مسائل اخیر مرتبط با توییتر، نشاندهنده این بود که برخی اکانتهای تجزیهطلب و سلطنتطلب نیز به سیمکارتهای سفید دسترسی داشتند. یکی از نمایندگان بر ضرورت شفافسازی در خصوص چگونگی دریافت این خطوط تأکید کرد و گفت که باید بررسی شود که چه افرادی این خطوط را دریافت کردهاند و چه مدارکی پشت این تصمیم بوده است.
در مصوبهای که برای دسترسی به اینترنت سفید وجود داشت، گروههای مختلفی از جمله توریستها نیز در نظر گرفته شده بودند. اما اکنون سوالات بیپاسخی در خصوص این تصمیمات و عملکردهای مربوط به آن به وجود آمده است.
در مورد طرحهای ارائهشده برای استفاده از اینترنت سفید، اشاره شد که برای دانشجویان، خبرنگاران و بازرگانان امکانات ویژهای پیشبینی شده بود. همچنین برای توریستها نیز تسهیلاتی برای استفاده از سیمکارت سفید در نظر گرفته شده بود که طبق گفتهها، تعداد قابل توجهی از افراد شامل این طرح میشدند.**میلیونها نفر به فضای مجازی دسترسی یافتهاند؛ اعلام ناقصبودن فیلترینگ**
در راستای نشاندادن این واقعیت که دسترسی به کل فضای مجازی برای کلیه ملت امکانپذیر است، تعداد کاربران به چند میلیون نفر رسید. این موضوع در دیدارهای اعضای کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه و جلسات مرکز ملی فضای مجازی به بحث گذاشته شد، اما موانع لازم از سوی نهادهای مختلف برای همکاری وجود داشت.
**چرا نهادهای متعدد برای فیلترینگ اقدام میکنند؟**
از زمان ایجاد کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در سال 88، وظیفه آن نظارت بر فضای مجازی و فیلترینگ بوده است. اما با وجود این نهاد، سایر سازمانها نیز میتوانند به طور مستقل اقدام به فیلترینگ کنند، از جمله شورای عالی امنیت ملی یا قاضیانی که قدرت فیلتر کردن شبکههای اجتماعی مانند تلگرام را دارند. نقص قانونی در کشور مانع از مشخصشدن یک نهاد واحد برای تصمیمگیری در این زمینه شده است.
**رئیسجمهور بر لزوم وفاق تاکید دارد**
در پاسخ به این سوال که آیا رئیسجمهور اختیارات لازم برای رفع فیلتر را دارد یا خیر، به نظر میرسد که وی این قدرت را داراست. رئیسجمهور همزمان رئیس شورای عالی امنیت ملی و رئیس شورای عالی فضای مجازی بوده و از طریق وزیر کشور میتواند در این امور تاثیرگذار باشد. در عین حال، رئیسجمهور تأکید دارد که رفع فیلتر باید به صورت اجماعی و با توافق انجام گیرد.
**تحلیلی بر وضعیت کنونی**
علیرغم این که اعضای دولت اشاره کردهاند رئیسجمهور به تنهایی اختیار کافی برای این اقدام ندارد، برخی ادعا میکنند که سران سه قوه به طور کل موافق رفع فیلترینگ هستند. اما به نظر میرسد که مانع اصلی در این امر، اعضای شورای عالی فضای مجازی هستند که میتوانند کار را پیچیدهتر کنند.
**روند مذاکرات تلگرام**
در دیماه سال گذشته، شورای عالی فضای مجازی مصوبهای 32 بندی تصویب کرد که بر اساس آن قرار بود فیلترینگ به صورت گامبهگام اجرایی شود. با این حال، به دلیل عدم پذیرش برخی شروط جمهوری اسلامی از سوی تلگرام، مذاکرات به نتیجه نرسید و این موضوع همچنان در حال پیگیری است.در طول یک سال گذشته، مصوبهای به تصویب درآمده که هنوز به طور عمومی منتشر نشده است. منابع آگاه بر این باورند که جزئیات این مصوبه در دسترس نیست و همین موضوع باعث ایجاد کنجکاوی در خصوص دلایل محرمانه ماندن آن شده است.
یکی از مسئولان پیشین مرکز ملی فضای مجازی در این باره ابراز کرده که اگرچه مصوبهای وجود دارد، اما اطلاعات دقیقی از محتوای آن در دست نیست. به گفته وی، در دوران تصدی این مقام، مذاکراتی با تلگرام انجام شد که به دلیل عدم پذیرش شروط جمهوری اسلامی از سوی این پیامرسان به نتیجه نرسید. او بیان کرده که در نهایت به دلیل حکم قضایی، تلگرام فیلتر شد.
مطلقاً ذکر شد که تلگرام بازگشت به همکاری را با شروطی نظیر تبعیت از قوانین داخلی، داشتن نمایندگی در تهران و ذخیرهسازی اطلاعات در داخل کشور، نپذیرفته است. این مقام همچنین اشاره کرد که با وجود ارسال سختافزارهایی از سوی تلگرام به ایران، هدف این اقدامات، عدم نگهداری اطلاعات در کشور بود.
در دولت جدید نیز شایعاتی مبنی بر مذاکرات و حتی توافق احتمالی با تلگرام به گوش میرسد، اما وی تأکید کرد که اطلاعات دقیقی در این خصوص در دست نیست و بهتر است این سؤالات از مقامات فعلی پیگیری شود.
در زمینه فیلترشکنها، آماری از مرکز ملی فضای مجازی منتشر شده که نشان میدهد مردم سالانه بین ۵۰ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان برای فیلترشکن هزینه میکنند. به گفته این مقام، این بازار بزرگ به ویژه برای خارجیها جذابیت زیادی دارد و بخش قابل توجهی از ارز کشور به خارج سرازیر میشود. فیلترشکنها نه تنها کاربران را در معرض تهدیدات سایبری قرار میدهند، بلکه میتوانند به سرقت اطلاعات کاربران نیز منجر شوند. در نتیجه، این ابزارها به یکی از مشکلات جدی امنیت سایبری کشور تبدیل شدهاند.با توجه به وجود باتهای اطلاعاتی ناشی از نصب فیلترشکنها، به نظر میرسد این نرمافزارها تهدیدات اقتصادی و زیرساختی جدیای ایجاد میکنند. این پدیده میتواند بر عملکرد گوشیها، شبکه کشور و ترافیک اینترنتی تأثیر منفی داشته باشد.
درباره این باگهای امنیتی، شرکتهای داخلی و بینالمللی به رصد شبکهها مشغول هستند و میتوانند گزارشی از وضعیت آلودگی شبکهها و کاربران ارائه دهند.
نفوذ از طریق اپلیکیشنهای خارجی و فیلترشکنها به طور خاص از زمان جنگ اخیر شدت یافته است. باتهای نصب شده بر روی گوشیها قادر به اجرای مأموریتهای مختلفی هستند که از جمله آنها میتوان به حملات D-DOS اشاره کرد. این نوع حملات میتواند در زمانهای مشخص، شبکههای زیرساختی، نظام بانکی و خدمات بهداشتی را تحت تأثیر قرار دهد و از درون شبکه اختلالات جدیای ایجاد کند، موضوعی که نیاز به توجه جدی مسئولان دارد.
در این زمینه، سوالاتی پیرامون جنگهای اخیر مطرح شده که آیا چنین حملاتی در جنگ ایران و اسرائیل نیز اتفاق افتاده است، که به نظر میرسد پاسخی مستند وجود ندارد. همچنین، ادعاهایی مبنی بر اینکه برخی فرماندهان نظامی به واسطه نفوذ در شبکههای اجتماعی به شهادت رسیدهاند، وجود دارد. جمعآوری اطلاعات از پلتفرمها به راحتی امکانپذیر است و دشمن میتواند از آن بهرهبرداری کند. تحلیلگران بر این باورند که این آسیبها و تهدیدات میتوانند نقش موثری در حوادث اخیر ایفا کرده باشند.
