به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، رئیسجمهور سابق ایران، حجتالاسلاموالمسلمین حسن روحانی، در تاریخ ۱۱ شهریور طی نشستی با مشاوران خود، به موضعگیری در خصوص اقدام سه کشور اروپایی پرداخت و تأکید کرد که این کشورها حق استفاده از مکانیسم “اسنپبک” را ندارند. او افزود: اروپا در انجام تعهدات خود در توافق هستهای به نام برجام کوتاهی کرده و نمیتواند ادعا کند که ایران به تعهدات خود عمل نکرده است.
روحانی همچنین به انتقادات مخالفان برجام اشاره کرد و گفت: اگر مخالفان برجام ادعا میکنند که این توافق بد بوده و اقدامات گذشته بهتر بوده، باید به قطعنامههایی که در گذشته صادر شده مراجعه کنند. او تصریح کرد: اگر قطعنامهها در نظر آنها بیاهمیت است، بهتر است ساکت باشند.
رئیسجمهور پیشین ادامه داد که باید تلاش کرد تا بازگشت قطعنامهها به شورای امنیت متوقف شود و با کشورهای اروپایی و گروه ۱+۴ مباحثه صورت گیرد تا موضوع اسنپبک از دستور کار خارج شود. وی افزود: این اقدام به نفع همه طرفها و حقوق گسترش سلاحهای هستهای خواهد بود.
روحانی به جنبههای حقوقی این مسئله نیز اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: مکانیسم اسنپبک به دلیل نیاز به یک نقض آشکار از سوی کشوری خاص قابل اجرا است و به نظر نمیرسد سه کشور اروپایی چنین مجوزی داشته باشند. او تأکید کرد که اگرچه ممکن است فشار اقتصادی ناشی از این تحریمها کم باشد، اما از لحاظ سیاسی و حقوقی، موضوع اهمیت زیادی دارد.**بخشهای خبری درباره توافق هستهای ایران و برجام**
جمهوری اسلامی ایران بهطور مداوم تأکید کرده است که به تعهدات خود در حوزه توافق هستهای برجام پایبند بوده است. این در حالی است که خروج یکجانبه آمریکا از این توافق در سال ۱۳۹۷ به رهبری دونالد ترامپ، تنشهای جدی را بهوجود آورد. مقامات ایرانی اعلام کردند که ترامپ قبل از خروج، به آژانس بینالمللی انرژی اتمی مراجعه کرده و در تلاش بود تا اطلاعاتی علیه ایران بهدست آورد. اما آمانو، مدیر وقت آژانس، تأیید کرد که ایران به تمامی تعهدات خود پایبند بوده و این مسئله باعث شد که ترامپ نتواند راهحلی قانونی برای خروج از برجام بیابد.
ترامپ بهدنبال چنین تلاشی در نهایت تصمیم به خروج از برجام گرفت. در این میان، برخی تحلیلگران بر این باورند که ترامپ تصمیمگیری کرد تا از احتمال خروج فوری ایران از برجام جلوگیری کند، زیرا در آن صورت تمامی تحریمها و قطعنامهها دوباره به حال اولیه بازمیگشت. جمهوری اسلامی نیز با احتیاط از این اقدام خودداری کرد.
ایران به مدت یک سال پس از خروج آمریکا، به تعهدات خود در برجام ادامه داد؛ این در حالی است که کشورهای اروپایی وعدههایی برای جبران آثار تحریمهای آمریکا داده بودند. اما پس از گذشت این مدت و عدم اقدام مشخص از سوی اروپا، ایران به تدریج اقدام به کاهش تعهدات برجامی خود کرد.
در سال ۱۳۹۹، ایالات متحده بهطور ناموفقی سه بار به شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل مراجعه کرد تا علیه ایران اقدام کند. در تمامی این موارد، درخواستهای آمریکا با مخالفتهای گستردهای مواجه شد و سلامتی حقوق ایران بهعنوان یک دستاورد مهم برای جمهوری اسلامی مطرح گردید.
در نهایت، با وجود عدم پایبندی اروپا به تعهدات خود در برجام، مقامات ایران اعلام کردند که هنوز به ارتباط با آژانس ادامه میدهند. همچنین، اظهارات اخیر مقامات اروپایی مبنی بر عدم حمایت از غنیسازی ایران نشاندهنده تغییر رویکرد آنها نسبت به برنامه هستهای این کشور است.پارلمان بریتانیا اعلام کرد که به توافق هستهای برجام پشت کرده و معتقد است غنیسازی اورانیوم توسط ایران باید به صفر برسد. این در حالی است که سوالاتی مطرح میشود که چگونه کشوری که از برجام خارج شده، میتواند از مفاد آن برای اقدام علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کند.
یک دلیل دیگر برای عدم توانایی اروپا در استفاده از این سازوکار، حمایت لفظی و عملی آنها از آمریکا و اسرائیل در حملات به ایران است. در زمان بمباران تأسیسات هستهای، اروپا نهتنها این اقدامات را محکوم نکرد بلکه برخی مقامات، مانند صدراعظم آلمان، آن را بهعنوان عمل اسرائیل به نیابت از خود توصیف کردند. به این ترتیب، از منظر حقوقی، سیاسی و اخلاقی، اتحادیه اروپا نمیتواند به این مسئله استناد کند و این اقدام آنها کاملاً اشتباه است.
با وجود گلههایی که ممکن است اروپا از ایران به خاطر وضعیت اوکراین داشته باشد، این به هیچوجه توجیهکننده عدم پایبندی به تعهدات بینالمللی نیست. اگرچه برخی اروپاییها نگرانیهایی درباره افزایش غنیسازی ایران دارند، این مسائل قابل حل است و ایران اعلام کرده که آماده مذاکرات جدی در چارچوب برجام با سه کشور اروپایی است. به اعتقاد کارشناسان، این وضعیت به ضرر اروپا و همچنین به ضرر روابط بینالمللی و معاهده NPT خواهد بود.
نکته جالب این است که افرادی که مخالف برجام بودند و آن را بهعنوان توافقی ضررآور توصیف کردند، اکنون با زاویهای دیگر به اسنپبک و قطعنامههای مربوط به آن نگاه میکنند. در برجام مشخص شده است که قطعنامهها بهتدریج لغو خواهند شد و به این ترتیب، این افراد باید در موضعگیریهای خود تجدیدنظر کنند.
با توجه به عملکرد ایران در چارچوب تعهدات خود تا کنون و عدم پایبندی آمریکا به این توافق، بسیاری بر این باورند که اگر دولت پیشین به خروج از برجام تن میداد، همه قطعنامهها فوراً به حالت اجرایی در میآمد.
علاوه بر این، اگر در سال ۱۴۰۰ برخی موانع وجود نداشت، احتمالاً ایران امروز در موقعیتی بهتری نسبت به برجام و منافع آن قرار داشت و از ضررهای مالی کمتری رنج میبرد.**تحلیل وضعیت کنونی روابط ایران و اروپا در سایه تنشها**
برخی منابع خبری به انتقادات مطرحشده درخصوص مسائل دیپلماتیک ایران با کشورهای اروپایی پرداختهاند. به گفته کارشناسان، شرایطی که به ویژه بعد از جنگ ۱۲ روزه ایجاد شد، بهوضوح به تهدید منافع ملی کشور منجر گردید. به عقیده تحلیلگران، تندروهای سیاسی در داخل کشور با باورهای خود، مانع از دستیابی به راهحلهای مناسب شدند و در سال ۱۴۰۰ مشکلات فراوانی را به نظام سیاسی تحمیل کردند.
این تحلیلگران بر این باورند که به رغم فرصتهای موجود در ادامه مذاکرات، کشورهای اروپایی از موضوعاتی همچون بحران اوکراین بهعنوان ابزاری برای فشار به ایران بهرهبرداری میکنند، که این امر به زعم آنها، نادرست و ناپسند است. نسبت به گفتگوهای جدید با اروپاییها و دیگر کشورها، امیدواریهایی وجود دارد که بتوان از این شرایط کسالتآور گذر کرد و به مذاکره دوباره پرداخت.
در حالی که ایران، روسیه و چین بهطور مشترک با برخی رویههای فعلی اروپا مخالفت کردهاند، تحلیلگران تأکید دارند که بازگشت به میز مذاکره میتواند منافع تمامی طرفها را تامین کند و به نفع توافقنامههای جهانی هستهای خواهد بود. آنها اعلام کردند که رویکرد کنونی اروپا در راستای این مذاکرات، ممکن است نتیجهای مثبت دربرنداشته باشد و به عبارتی دیگر، تمامی طرفها باید به توافقی برد-برد دست یابند.
