**به نقل از الهه جعفرزاده:** در سالهای اخیر، جنگلهای ایران شاهد آتشسوزیهای شدیدی بودهاند که اثرات مخربی بر زیستگاهها و اکوسیستمها به جا گذاشته است. عواملی همچون خشکسالیهای فزاینده، گرمایش جهانی، کاهش رطوبت خاک، رفتارهای غیرمسئولانه انسانی (مانند سهلانگاری گردشگران و دامداری غیرمجاز) و کمبود تجهیزات اطفای حریق هوایی، باعث شدهاند هر ساله حدود هزاران هکتار از جنگلهای باارزش هیرکانی، زاگرس و ارسباران طعمه آتش شوند.
آتشسوزیها در سالهای ۱۳۹۹، ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ به اوج خود رسیدند؛ بهطوری که در سال ۱۳۹۹ حدود ۷ تا ۱۰ هزار هکتار از جنگل و مرتع در زاگرس و فارس خسارت دیدند. در سال ۱۴۰۳ نیز، با وقوع بیش از ۵۰ آتشسوزی در زاگرس، وسعت آتشسوزی به حدود ۸ تا ۱۰ هزار هکتار رسید. در سال ۱۴۰۴، اگرچه تنها ۷ تا ۸ هکتار از جنگلهای هیرکانی الیت مازندران در آتش سوخت، اما تداوم بحران به مدت بیش از سه هفته، بر دشواری مهار آن افزوده است.
این آتشسوزیها خسارتهای مالی فراوانی به بار آورده و همچنین زیستگاه گونههای در معرض خطر انقراض، مانند پلنگ ایرانی، مرال و خرس قهوهای را تهدید میکند. علاوه بر این، مقادیر زیادی کربن ناشی از سوختن پوشش گیاهی به جو آزاد میشود.
**آتشسوزی جنگلهای هیرکانی:** آتشسوزی جنگلهای هیرکانی در روستای الیت (مرزنآباد چالوس) از ۱۰ آبان ۱۴۰۴ آغاز شد. در ابتدا به نظر میرسید که آتش مهار شده، اما از ۲۴ آبان دوباره شعلهور شد و اکنون بیش از ۲۰ روز ادامه دارد، که این موضوع به طولانیترین آتشسوزی جنگلهای شمال ایران در دهه اخیر تبدیل شده است. به گزارشهای رسمی، وسعت سوختگی حدود ۷ تا ۸ هکتار برآورد شده است.
به اعتقاد کارشناسان، عامل انسانی در این آتشسوزی نقش دارد. سهلانگاری در روشن کردن آتش و تاثیر خشکسالیهای ممتد و وزش بادهای گرم در گسترش آتش موثر بودهاند.
رئیس سازمان حفاظت محیطزیست از تخصیص تمامی توان عملیاتی برای کنترل آتش خبر داد و اعلام کرد که ۳۵ تیم تخصصی به همراه نیروهای داوطلب در حال تلاش برای مهار آتش هستند. همچنین، رایزنیهایی برای ارسال تجهیزات و کمکهای بینالمللی انجام شده است.
جنگلهای هیرکانی الیت، که به عنوان میراث طبیعی ثبت شده یونسکو شناخته میشوند، زیستگاه گونههای نادری هستند و از تخریب آنها خسارتهای جبرانناپذیری به محیط زیست خواهد رسید.
**مقایسه با آتشسوزیهای کالیفرنیا:** در سال ۲۰۲۰، کالیفرنیا با شدیدترین آتشسوزیهای تاریخ خود روبرو شد و این موضوع نگرانیهایی را درباره آتشسوزیهای مشابه در ایران برانگیخته است.در چند ماه گذشته، آتشسوزیهای گستردهای در کالیفرنیا رخ داده که به «جهنم قرمز» شهرت یافته است. در این فاجعه، بیش از ۱.۷۴ میلیون هکتار از جنگلها، مراتع و مناطق مسکونی در آتش سوختهاند. این مقدار به مراتب بیشتر از مساحت جنگلهایی است که ایران در یک دهه اخیر به دلیل آتشسوزیهای مختلف از دست داده است.
بزرگترین آتشسوزیهای ایران در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۳ ثبت شدهاند. آتشسوزی اخیر در جنگلهای هیرکانی الیت که از آبان تا آذر ۱۴۰۴ ادامه داشته، تنها ۷ تا ۸ هکتار را نابود کرده است. اگرچه این مقدار ناچیز به نظر میرسد، اما برای کشور ما مصیبت بزرگی به شمار میرود.
از بعد اکولوژیکی، وضعیت بسیار قابل تأمل است. جنگلهای کالیفرنیا تحت مدیریت مناسب، میتوانند پس از چند دهه به حالت اولیه خود بازگردند. اما نابودی درختانی مانند بلوط ۶۰۰ ساله زاگرس و راش ۴۰۰ ساله هیرکانی به دلیل آتش، میتواند به معنای از دست دادن نسلها باشد. در واقع، این فاجعه تنها به سوزاندن جنگلها محدود نمیشود، بلکه تاریخ طبیعی نیز در آن خاکستر میشود.
