**بحران آلودگی هوا و تأثیر آن بر حیاتوحش تهران**
آلودگی هوا در تهران بهعنوان یکی از بزرگترین تهدیدات سلامت عمومی شناخته شده است؛ اما تاثیرات آن بر حیاتوحش شهری بهویژه پرندگان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. محمدعلی یکتانیک، کارشناس محیطزیست و تیمارگر حیاتوحش، در مصاحبهای با خبرآنلاین از اثرات منفی آلودگی هوا بر جمعیت و رفتار پرندگان میگوید و هشدار میدهد که ادامه این روند میتواند به کاهش شدید تنوع زیستی در پایتخت منجر شود.
این کارشناس با اشاره به تحقیقات تاریخی درباره مهاجرت پرندگان، تأکید میکند که هنوز بهطور کامل نمیدانیم این پرندگان چگونه مسیرهای خود را پیدا میکنند. او میافزاید که پرندگان در حین پرواز بهویژه در ارتفاعات بالا، از نور ستارهها و جریانهای مغناطیسی برای مسیریابی استفاده میکنند، اما آلودگی هوا میتواند توان پرواز و جهتیابی آنها را مختل کند.
او در ادامه گفت: «پرندگان دارای ریههای حساسی هستند و به گازهای آلاینده نظیر ازن و ترکیبات نیتروژن حساسیت نشان میدهند. این مسئله باعث کاهش اکسیژن دریافتی و کیفیت تنفس آنها میشود؛ به این ترتیب، آلودگی علاوه بر اختلال در دید پرندگان، بر محیط زیست، زیستگاه و منابع غذایی آنها نیز تأثیر میگذارد.»
یکتانیک همچنین به تأثیر سموم ناشی از آلودگی بر تخمگذاری پرندگان اشاره کرد و گفت که این سموم میتوانند پوسته تخمها را نازک کرده و خطر ترکخوردن و شکستگی آنها را افزایش دهند که در نهایت به کاهش توان تولیدمثل و جمعیت پرندگان منجر میشود.
وی به کاهش محسوس جمعیت گنجشکها در تهران اشاره کرد و گفت که در حالی که هنوز کبوترها و قمریها حضور دارند، تعداد گنجشکها بهطور قابل توجهی کاهش یافته است. از سوی دیگر، کلاغ ابلغ بهعنوان گونهای با انعطافپذیری بیشتر، در محیطهای تخریبشده شهری رشد کردهاند. یکتانیک تأکید میکند که این تغییرات نشاندهنده وضعیت نامناسب زیستمحیطی در پایتخت است.یک کارشناس زیستمحیطی، کلاغ ابلغ را بهعنوان نشانهای از تخریب طبیعت معرفی کرده و بر این باور است که حضور زیاد این پرندهها گویای بحران زیستمحیطیست. وی تأکید کرد که این گونهها نمیتوانند جزء اکوسیستم سالم به شمار آیند. این در حالیست که کاهش جمعیت قمریها و گنجشکها، که از گونههای وحشی بهحساب میآیند، زنگ خطری جدی برای اکوسیستم شهری است.
این کارشناس «تنوع زیستی» را معیاری کلیدی برای ارزیابی کیفیت زندگی انسانها دانسته و میگوید: «حضور گونههای مختلف حیاتوحش نشاندهنده وجود منابع آبی و محیط زیست سالم است. در این شرایط، کیفیت غذایی که در سفرههایمان قرار میگیرد، بهتر خواهد بود و هوای تنفسی نیز خالصتر است.»
وی همچنین تجربه شخصیاش از تأثیر آلودگی هوا بر کیفیت زندگی را به اشتراک گذاشته و اشاره کرده است که در روزهای آلوده، مشکلاتی در خواندن نوشتهها روی بستهبندیها داشته که پس از بهبود وضعیت هوا رفع شدهاند. او نسبت به تأثیر آلودگی بر سلامت بینایی هشدار داد و افزود که این مشکل میتواند بر جانوران نیز تأثیر بگذارد.
یکتانیک یکی از نگرانیهای جدی خود را به مسیرهای مهاجرت پرندگان اختصاص داده است. او بیان کرد که تهران بهعنوان یکی از کریدورهای اصلی مهاجرت پرندگان، به دلیل آلودگی شدید، موجب تغییر مسیر بسیاری از گونهها شده است. در حالیکه در شرایط عادی بیش از دویست گونه پرنده از تهران عبور میکردند، بسیاری از آنها اکنون مسیرهای جایگزین را انتخاب کردهاند.
این کارشناس به تجربههای مؤثری در دیگر شهرها مانند نیویورک اشاره کرده و گفت که گروههای مردمی با جمعآوری اجساد پرندگان، اقداماتی را برای کاهش تلفات ناشی از برخورد با شیشههای ساختمانها بهکار میگیرند.
در ادامه، یکتانیک بر اهمیت حفظ پیوستگی مناطق سبز شهری تأکید کرده و گفت پرندگان نیاز دارند که در طول migrattion به نقاطی مانند پارکها و تالابها برای استراحت و تغذیه مراجعه کنند. او این نقاط را «Step stone» یا «Stop over» نامید و تصریح کرد که بدون این توقفگاهها، مهاجرت پرندگان مختل خواهد شد.
سرانجام، وی بر ضرورت کاهش آلودگی هوا تأکید ویژهای کرده و بیان کرد که استفاده از سوختهای استاندارد و پرهیز از سوختهای غیراستاندارد، کلید حل بحران زیستمحیطی است.یک کارشناس محیط زیست به نقش شهروندان در حفظ حیات وحش اشاره کرده و هشدار میدهد که دادن نان به پرندگان اقدام نادرستی است. وی توضیح میدهد که نان غذای کاملی برای پرندگان نیست و فقط آنها را سیر میکند، در حالی که آنها را از جستجوی غذای مغذی باز میدارد. این موضوع میتواند به تدریج باعث ضعف پرندگان شود. همچنین، ترکیبات موجود در نان، بهویژه جوش شیرین، میتواند برای آنها مضر باشد.
وی تأکید میکند که اگرچه نیت کمک به پرندگان میتواند قابل تقدیر باشد، اما این نوع کار باید بهگونهای انجام شود که به طبیعت یا موجودات آن آسیب نزند و موجب ایجاد مشکل برای شهر و ساکنان آن نشود. به اعتقاد این کارشناس، کمک به پرندگان باید فقط در شرایط سخت، مانند خشکسالی یا زمستانهای سرد، و با استفاده از دانههای باکیفیت صورت گیرد. همچنین باید توجه داشت که مکانهای انتخابی برای این کار باید ایمن باشند و خطر شکار پرندگان توسط گربهها یا دیگر شکارچیان وجود نداشته باشد.
