### چالش‌های تأمین کاغذ برای کتاب‌های درسی
به گزارش خبرآنلاین، طی سال‌های اخیر، تأمین کاغذ به ویژه برای چاپ کتاب‌های درسی به یکی از بحران‌های جدی در صنعت نشر و آموزش کشور تبدیل شده است. انتظار می‌رفت که با افزایش ظرفیت تولید داخلی و اجرای برنامه‌های حمایتی، این معضل برطرف شود، اما شواهد نشان می‌دهد که مشکلات همچنان ادامه دارد.
بر اساس گزارشی از تجارت نیوز، تولید داخلی با موانعی نظیر عدم صرفه اقتصادی، فشار به منابع زیست‌محیطی و محدودیت‌های زیرساختی مواجه است. از سوی دیگر، چالش‌هایی در زمینه واردات نیز وجود دارد، از جمله کمبود ارز و عدم هماهنگی در روند تأمین. در چنین شرایطی، تأمین کاغذ برای مصارف آموزشی به موضوعی پیچیده و نیازمند تصمیم‌گیری‌های راهبردی تبدیل شده است.
### ادامه مشکل تأمین کاغذ در کتاب‌های درسی
تأمین کاغذ برای کتاب‌های درسی یکی از معضلات اصلی در صنعت کاغذ محسوب می‌شود. علی‌رغم تلاش‌هایی که در دولت سیزدهم برای تأمین این کاغذها صورت گرفت، نتیجه‌ای حاصل نشد. محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری، در بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره ضرورت سریع تأمین کاغذ برای کتاب‌های درسی اظهار کرد که این یک الزام است و باید به طور جدی برای تأمین آن برنامه‌ریزی شود.
وی افزود که وزارت آموزش و پرورش و دولت در تلاشند تا از هر منبعی، ابتدا با تکیه بر تولید داخلی و در صورت ضرورت از طریق واردات، کاغذ لازم را تهیه کنند. با این حال، سجاد رحیمی، رئیس هیئت‌مدیره شرکت چاپ و بسته‌بندی افست، به ایرنا گفت که با وجود وعده‌ها، هنوز کاغذهای لازم به دست آن‌ها نرسیده و آن‌ها همچنان به ذخایر قدیمی و کاغذهای داخلی محدود متکی هستند.
### نیاز به کاغذ در کشور
امیرسامان اسفندیاری، دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، در مصاحبه‌ای به ارزیابی وضعیت تولید کاغذ پرداخت. بر اساس آمار، تولید کاغذ در سال‌های اخیر نوسانات زیادی داشته و در سال ۱۳۹۹ به نزدیک صفر رسید. تولید در سال‌های بعدی با نوساناتی همچون ۵، ۳۰ و ۵۵ تا ۶۰ هزار تن روبرو شده است. او اعلام کرد که نیاز کلی کشور به کاغذ بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تن است که تولیدکنندگان می‌توانند ۱۲۰ هزار تن از این نیاز را تأمین کنند.
### وضعیت نامناسب تولید کاغذ
بابک عابدین، رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ ایران، وضعیت تولید کاغذ در کشور را نامناسب توصیف کرد و به مشکلات تأمین کاغذ برای کتاب‌های درسی اشاره کرد. او افزود که انتظار می‌رفت نیاز کشور برای تأمین کاغذ کتاب‌های درسی به طور کامل برطرف شود، اما این امر محقق نشد.
عابدین همچنین به دلایلی که مانع تأمین کاغذ شده، اشاره کرد و بر ضرورت بررسی و حل این مشکلات تأکید نمود.تولید کاغذ در کشور به‌طور کلی از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی به‌عنوان یک فعالیت با مزیت نسبی شناخته نمی‌شود. تولید کاغذ منجر به تخریب جنگل‌ها، تولید پسماند، مصرف زیاد انرژی و نیاز بالا به آب می‌گردد. این نکات نشان‌دهنده عدم توجیه اقتصادی تولید کاغذ در ایران است.
به گفته رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ، در حال حاضر می‌توان به جای تمرکز بر تولید کاغذ، با تقویت صادرات محصولات پلیمری و سرمایه‌گذاری در این بخش، منابع ارزی لازم برای واردات کاغذ را تأمین کرد. وی اشاره کرد که برخی از مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کاغذ از خارج وارد شده و مراحل مونتاژ در کشور به انجام می‌رسد که این روش باعث کاهش آثار زیست‌محیطی و ایجاد ارزش افزوده می‌شود.
عابدین، فعال صنفی، به مشکلات کارخانه‌های تولید کاغذ اشاره کرد و گفت که مشکلاتی مانند تخصیص ارز، تأمین مواد اولیه و عدم ثبت سفارش برای واردات ماشین‌آلات وجود دارد. در سال ۱۴۰۳، هیچ ثبت سفارشی برای واردات این ماشین‌آلات انجام نشده است و موضوع سهمیه‌بندی‌های ارزی نیز مشکلات بیشتری ایجاد کرده است.
این فعال اقتصادی ضمن تأکید بر لزوم وجود یک راهبرد مشخص و پایدار در بازار کاغذ، اظهار داشت که بی‌برنامگی در سیاست‌گذاری‌ها باعث بی‌ثباتی و عدم تأمین به موقع کاغذ مورد نیاز، به‌خصوص کاغذهای درسی، شده است. همچنین، مشکلات تولیدکنندگان و محدودیت‌ها موجب شده که امکان تولید ۱۲۰ هزار تن کاغذ در داخل کشور وجود نداشته باشد.
وی هشدار داد که تمرکز بیش از حد بر خودکفایی در تولید کاغذ بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های موجود، نه‌تنها باعث هدررفت منابع بلکه کیفیت و هزینه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. برای حل این مشکل، نیاز به یک رویکرد واقع‌بینانه و ترکیبی از تولید داخلی، واردات هدفمند و توسعه فناوری‌های جایگزین است. در غیر این صورت، بحران تأمین کاغذ ادامه‌دار خواهد بود و پیامدهای آن بر حوزه آموزش و فرهنگ کشور محسوس خواهد بود.