**برندگان اولین جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۵: تغییر پارادایم در مرزهای علم و فناوری**
به گزارش منابع خبری، در روز جاری، با معرفی برندگان جدید جایزه نوبل پزشکی در سال ۲۰۲۵، مرزهای بین نبوغ انسانی و تواناییهای هوش مصنوعی دوباره مورد بازنگری قرار گرفت. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۴، کمیته نوبل با اعطای جایزههای فیزیک و شیمی به شخصیتهای نامی همچون جفری هینتون و دیمیس حسابیس، به تأثیر هوش مصنوعی در علم اعتبار بخشید. حالا، کشفی در زمینه درمانهای ژنتیکی که به کمک این تکنولوژی حاصل شده، نقش حیاتی AI در اکتشافات علمی را تأیید کرده است.
جفری هینتون در یک سخنرانی پیشین بیان کرده بود که AI میتواند در مدلسازی شهود انسانی برتری بیشتری نسبت به استدلال خطی انسان از خود نشان دهد. این موضوع نشاندهنده توانایی AI در شبیهسازی جهشهای فکری غیرخطی است که میتواند فرایند نبوغ را بدون نیاز به آزمون و خطاهای معمول انسان، تسریع کند. ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت، نیز اعتقاد دارد AI به عنوان یک ابزار مکمل، موجب تقویت خلاقیت انسانی میشود و به پیشرفت علمی کمک میکند.
**معمای نبوغ و ابرهوش در دنیای علم**
تأکید رهبران فناوری بر این نکته است که هدف نهایی هوش مصنوعی نه تنها افزایش کارایی صنعتی، بلکه تسخیر عرصههای نوآوری و علم است. سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، به صراحت اعلام کرده که «ابرهوش» به سیستمی اطلاق میشود که قابلیت کشف علم جدید را داشته باشد. با توجه به اینکه جایزه نوبل معیار اصلی اکتشافات علمی است، به نظر میرسد شرکتهای فناوری در حال شکلدادن به آیندهای هستند که در آن سیستمهای هوش مصنوعی به «برندگان نوبل دیجیتال» تبدیل میشوند.
شواهد موجود نشان میدهد که فناوریهای مبتنی بر AI هماکنون در شرایطی در حال پیشرفت هستند که میتوانند ساختارهای پیچیدهای مانند پروتئینها را به سرعت شبیهسازی کنند و به کشف داروهای جدید سرعت بخشند.
**دگرگونی جایگاه دانشمند انسانی**
تحول در الگوریتمها موجب تغییر در نقش سنتی دانشمندان شده است. با پیشرفت فناوری، در حالی که انسانها در برابر چالشهای نامشخص بهتر عمل میکنند، ماشینهای یادگیرنده توانایی بیشتری در نوآوری دارند. به همین دلیل، نقش دانشمندان به «مدیر فرضیه» و «ناظر اخلاقی» تغییر یافته و آنها به جای کشف، بر اعتبارسنجی نتایج حاصل از تحقیقات AI تمرکز میکنند.
**مسائل اخلاقی و ریسکهای وجودی**
با گسترش هوش مصنوعی، رهبران فناوری نسبت به چالشهای موجود، بهویژه در زمینه امنیت و انگیزههای اقتصادی، هشدار میدهند. جفری هینتون بهویژه درباره ریسکهای ناشی از توسعه «موجودات دیجیتال باهوشتر» در شرکتهایی با اهداف کوتاهمدت نسبت به ایمنی انسانها هشدار داده است. در این راستا، رقابت برای دستیابی به ابرهوش ممکن است منجر به غفلت از ملاحظات ایمنی شود و چالشهای حکمرانی را به همراه داشته باشد.
ایلان ماسک نیز خواستار افزایش توجه به این مسائل و تنظیم دقیقتر در زمینه مسئولیتهای اخلاقی در توسعه فناوریهای هوش مصنوعی شده است.### خوشبینی و چالشهای حکمرانی هوش مصنوعی
نظارت قانونی در سطوح ملی و بینالمللی به منظور جلوگیری از اقدامات پرخطر و بیمسئولانه در حوزه هوش مصنوعی (AI) ضروری شده است. حکمرانی AI به عنوان یک موضوع حیاتی مطرح شده، زیرا پیشرفتهای علمی میتواند همزمان فرصتها و خطرات جدی را به همراه داشته باشد. بهطور مثال، توانایی هوش مصنوعی در طراحی ترکیبات دارویی که ابعاد مثبت آن در دریافت جایزه نوبل چکشکاری شده، میتواند بهراحتی مورد سوءاستفاده قرار گیرد و خطراتی را به همراه داشته باشد.
اوضاع موجود ایجاب میکند که چارچوبهای قانونی و الزامات سختگیرانهای برای سیستمهای مبتنی بر AI تدوین شود که اروپا در حال کار بر روی آن است.
#### چالشهای حقوقی و هوش مصنوعی
پیشرفتها در علم ممکن است از سوی هوش مصنوعی تحقق یابند، اما موانع حقوقی اجازه شناسایی کامل چنین نبوغی را نمیدهند. قوانین ثبت اختراع در کشورهایی از جمله ایالات متحده، مخترع را بهعنوان یک انسان تعریف میکنند و این امر مانع از آن میشود که هوش مصنوعی بهعنوان مخترع معتبر شناخته شود. چنین شکافهایی میتواند موجب کاهش شفافیت علمی و پیچیدگی در مالکیت دستاوردها شود.
### آینده همزیستی یا تکینگی؟
هوش مصنوعی در حال حاضر به فرآیند کشف علمی سرعت و تحول بخشیده و در مرکز دستاوردهای نوبلی قرار دارد. این موضوع نمایانگر نوعی همزیستی سریع است که در آن AI به عنوان همکار قوی عمل میکند. اما با نزدیک شدن به مرز «ابرهوش»، تضاد بین پیشرفتهای تکنولوژیکی و منافع اقتصادی بیشتری به خطر میافتد.
چالش اصلی در سطح جهانی این نیست که فقط به مدیریت یک فناوری بپردازیم، بلکه باید یک «موجودیت مصنوعی» را که قابلیتهای علمی انسان را چند برابر کرده، مدیریت کنیم. این امر نیازمند چارچوبهای اخلاقی و حقوقی محکم است. در حالی که برخی مانند نادلا بر اهمیت تقویت نبوغ انسانی تأکید دارند، هشدارهای دیگر از جمله هینتون و ماسک درباره خطرات احتمالی و ملاحظات اقتصادی، بر اهمیت ایجاد حکمرانی قوی تأکید دارند. آینده علم بستگی به توانایی مدیریت این مرز حساس بین نوآوری و کنترل مسئولانه دارد.
