**نگار علی -** نمایشگاه جهانی جیتکس (GITEX) 2025، از تاریخ 13 تا 17 اکتبر، در مرکز تجارت جهانی دبی برگزار شد و بار دیگر بهعنوان بزرگترین رویداد فناوری و هوش مصنوعی شناخته شد. این رویداد با حضور بیش از 6800 شرکت و 2000 استارتاپ از 180 کشور و بیش از 200 هزار بازدیدکننده، آینده دیجیتال را به تصویر کشید. سفر افتتاحیه این نمایشگاه با حضور شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، آغاز شد و بر چشمانداز امارات برای تبدیل شدن به مدلی جهانی در عرصه اقتصاد دیجیتال تأکید شد.
در این گزارش، جیتکس از نقطه نظر ایرانی مورد بررسی قرار گرفته و بهعنوان آینهای برای درک دوگانگیهای عمیق ارائه میشود: اکوسیستم فناوری پیشرفته و سرمایهمحور دبی در مقابل چشمانداز فناوری ایران که با وجود تحریمها و محدودیتها، همچنان خلاق و مقاوم باقی مانده است.
**جیتکس، علاوه بر نمایشگاه تجاری، بهعنوان نشانگر شکاف دیجیتال در سطح جهانی و منطقهای عمل میکند و این گزارش به بررسی این شکاف و اثرات آن بر آینده ایران میپردازد.**
**حضور 180 کشور در جیتکس 2025 برای تصاحب بازار خاورمیانه**
این رویداد به صحنهای برای نمایش قدرتهای اقتصادی و دیپلماتیک کشورها تبدیل شد. بیش از 180 کشور با غرفههای ملی خود در این نمایشگاه شرکت کردند. فضای رقابتی بین کشورهایی مانند ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ترکیه و نمایندگان جدیدی مانند اسپانیا، شیلی و اکوادور، نشاندهنده تلاش جهانی برای ورود به بازار پررونق خاورمیانه بود. برزیل بهعنوان «شریک کشوری» بهعنوان یک سیگنال واضح برای نفوذ به این بازار مطرح شده بود.
حضور 237 شرکت از هند نیز توجهها را جلب کرد. این کشور با اقتصادی نزدیک به 100 میلیارد دلار با امارات در سال مالی 2024-2025، از جیتکس بهعنوان سکویی برای تثبیت موقعیت خود بهعنوان یک قدرت جهانی در زمینه فناوری بهرهبرداری کرد. همچنین، بحرین نیز با معرفی طرحهای دیجیتال و شرکتهای کوچک و متوسط خود بهدنبال جذب سرمایه و نمایش پیشرفتها بود.
این غرفهها فقط بهعنوان ویترین عمل نمیکنند بلکه ابزاری برای دیپلماسی اقتصادی و اعمال قدرت نرم هستند. اظهارات مقامات عالیرتبه مانند وزیر هوش مصنوعی کانادا نشان میدهد که کشورهای مختلف با هدف ایجاد «اتحادهای دیجیتال» و قراردادهای دولتی (B2G) در این رویداد شرکت کردند. این رویداد از یک بازار ساده، به یک صفحه شطرنج ژئوپلیتیک تبدیل شده است.
در این چارچوب، حضور ایران تأملبرانگیز به نظر میرسد. اگرچه نام ایران در لیست کشورها به چشم میخورد، اما برخلاف هند و بحرین، جزئیات مربوط به حضور گسترده، غرفه ملی یا شرکتهای ایرانی قابل مشاهده نبود. این «غیبت معنادار» خود به تنهایی نشانهای از انزوا اقتصادی کشور است. در حالی که شرکتهای هندی فرصتهای جهانی را بهدست میآورند، شرکتهای ایرانی از این اکوسیستم مهم بیبهرهاند و نشاندهنده تأثیرات تحریمهاست.
هند در نمایشگاه جیتکس موفق به برجستهسازی اقتصاد فناوری ۳۵۰ میلیارد دلاری خود شد.
تحولات پلیس دبی؛ گشتهای خودران و پهپادهای نجات در جیتکس ۲۰۲۵
جیتکس ۲۰۲۵ شاهد نمایش فناوریهای نوین امنیت شهری بود و پلیس دبی به عنوان رکن اصلی در این رویداد عمل کرد. این نهاد با ارائه فناوریهای پیشرفته، الگویی نوین از پلیس مدرن را معرفی کرد:
گشتهای خودران: خودروهای خودران M0-1 و M0-2 برای نظارت و گشتزنی و همچنین خودرو DPR-02 که با همکاری شرکت Micropolis Robotics توسعه یافته و از هوش مصنوعی برای شناسایی ناهنجاریها بهره میبرد.
سیستم بیومتریک پیشرفته: «Dubiometrics» که به شناسایی افراد با استفاده از ویژگیهای بدن مانند شیوه راهرفتن و هندسه دست میپردازد و حتی در صورت داشتن ماسک یا در نور کم هم کارایی دارد.
پهپاد به عنوان پاسخدهنده اولیه: شبکهای از ۱۵ پهپاد در دبی مستقر است که قادر است در زمان کمتر از یک دقیقه به محل حادثه ارسال شود و زمان واکنش را بهبود بخشد.
ایستگاههای پلیس هوشمند (SPS): ۲۷ ایستگاه پلیس کاملا خودکار و بدون نیروی انسانی که خدمات ۲۴ ساعته ارائه میدهند و برنامههایی برای راهاندازی ایستگاه شناور تا سال ۲۰۲۶ در حال پیگیری است.
این نوآوریها نشاندهنده تلاش امارات، به خصوص دبی، در ساخت شهرهای هوشمند و توسعه مدلهای حکمرانی فناورانه قابل صادرات است. این نمایشها همچنین یک سبد محصول جدید را معرفی میکنند که میتواند به دیگر شهرها ارائه شود و به ایجاد یک بخش اقتصادی جدید برای این کشور منجر گردد.
حضور پلیس دبی در نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵
امارات از پلتفرم «Jaheziya» رونمایی کرد؛ پیشرفتی در هوش مصنوعی مدیریت بحران
سرمایهگذاری امارات در فناوریهای مدیریت بحران نشاندهنده درک عمیق این کشور از اهمیت تابآوری ملی به عنوان یک استراتژی حیاتی است. مرکز مدیریت بحران ابوظبی (ADCMC) از پلتفرم پیشرفته «Jaheziya»، که نقطه عطفی در این حوزه به شمار میرود، رونمایی کرد.
این پلتفرم یک سیستم دیجیتال دوگانه و مبتنی بر هوش مصنوعی است که با دادههای لحظهای، شبیهسازیهای پیشبینیکننده و مدلسازی سهبعدی مرتبط کار میکند. هدف این سیستم تبدیل طرحهای اضطراری ایستا به عملیاتهای فعال و دادهمحور است. الگوریتمهای هوش مصنوعی به صورت خودکار به ارزیابی ریسکها و شبیهسازی سناریوهای اضطراری میپردازند تا هماهنگی میان نهادهای دولتی را بهینه کنند. هدف نهایی بهبود مدیریت بحران و تقویت ایمنی عمومی است.
سرمایهگذاری در پلتفرم Jaheziya نشاندهنده این است که امارات تابآوری ملی را به عنوان بخشی از استراتژی کلان کشور و اقتصاد خود میبیند. وجود چنین پلتفرمی برای حفظ اعتبار امارات به عنوان مرکز امن برای تجارت و گردشگری حیاتی است و میتواند برای کشور به مثابه یک بیمه فناوری عمل کند.
### دبی به عنوان قطب جذب نخبگان استارتاپی: معنا و پیامدها
رویداد **Expand North Star** در دبی، بزرگترین گردهمایی بینالمللی استارتاپها و سرمایهگذاران، بهتازگی با حضور بیش از ۲۰۰۰ استارتاپ و ۱۲۰۰ سرمایهگذار از ۱۸۰ کشور برگزار شد. این رویداد فرصتی منحصربهفرد را برای نوآوری و جذب سرمایهگذاری فراهم کرد. طبق گزارشها، مجموع داراییهای تحت مدیریت سرمایهگذاران حاضر در این رویداد به بیش از ۱.۱ تریلیون دلار میرسد و نامهای معتبر جهانی مانند **JP Morgan** و **Samsung Ventures** در آن حضور داشتند.
این رویداد تحت نظارت اتاق اقتصاد دیجیتال دبی، بخشی از استراتژی کلان این امارت برای تبدیل شدن به پایتخت اقتصاد دیجیتال است. هدف این برنامه ایجاد ۱۰ شرکت یونیکورن (استارتاپهایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار) تا سال ۲۰۳۱ است. مراکز رشد محلی نیز نقش بسزایی در این فرآیند ایفا کردهاند و بیش از ۱۱۰۰ استارتاپ توانستهاند حدود ۲.۴۵ میلیارد دلار سرمایه جذب کنند.
دادههای این رویداد، از موفقیت امارات در تبدیل شدن به یک مرکز جذب سرمایهگذاری حکایت دارد. این اکوسیستم بهطور خاص استعدادها و ایدهها را از مناطق مختلف جهان، بهویژه خاورمیانه و جنوب آسیا، جذب میکند. ترکیب حمایت دولتی، زیرساختهای برجسته و موقعیت جغرافیایی، باعث شده که سایر هابهای منطقهای در رقابت با دبی با چالشهای جدی مواجه شوند.
بهعلاوه، رویش این “چاه گرانشی” بهطور مستقیم بر اکوسیستم استارتاپی ایران تأثیر منفی گذاشته و فرار مغزها از کشور را تسریع کرده است. نخبگان ایرانی با مهاجرت به دبی به دنبال فرصتهای بهتر و دسترسی به منابع مالی بیشتر هستند، در حالی که ماندن در ایران به دلیل شرایط اقتصادی بهویژه در زمینه فناوری، چالشی دشوار به نظر میرسد.
### تحولات 5G در عصر صنعتی
بحث و گفتگو درباره فناوری **5G** در نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ به سمت کاربردهای صنعتی و سازمانی حرکت کرده است. شرکتها نشان دادهاند که 5G تنها ارتقایی برای سرعت اینترنت نیست، بلکه بهعنوان زیرساختی برای صنایع و تکنولوژیهایی نظیر خودروهای خودران و اقتصادهای مبتنی بر هوش مصنوعی عمل میکند.
به عنوان نمونه، شرکت **e&** بهعنوان اولین اپراتور در منطقه، خدمات تجاری برش شبکه 5G را عرضه کرده است که اجازه میدهد فعالیتهای حیاتی از جمله خدمات اورژانس و لجستیک با تأخیر کم و پهنای باند تضمینشده انجام شوند. همچنین، این شرکت یک شبکه تاکتیکی «5G-in-a-Box» را معرفی کرده که میتواند در شرایط بحرانی بلافاصله راهاندازی شود.**نکات کلیدی در نمایش فناوریهای نوین و چالشهای 5G در ایران**
در یک رویداد اخیر، بازیهای فراگیر و اینترنت اشیاء حیاتی در کانون توجه قرار گرفت. در این راستا، شرکت کوالکام از پلتفرمهای Dragonwing خود به عنوان دروازههایی برای هوش مصنوعی صنعتی رونمایی کرد. این پلتفرمها امکان نظارت آنی بر داراییها، پیشبینی نگهداری و تأمین ایمنی کارگران را در بخشهای مختلفی مانند انرژی و حملونقل فراهم میآورند.
شرکت ZTE نیز قدم بعدی در توسعه 5G را با معرفی مودم پیشرفته 5G-A خود که قادر به دستیابی به سرعت ۱۹ گیگابیت بر ثانیه است، به نمایش گذاشت. این رویدادها نشاندهنده آن است که ارزش واقعی 5G نه در فروش اتصال بلکه در خدمات تخصصی موجود بر بستر آن نهفته است. شرکتها در تلاشاند تا از موقعیت تأمینکننده صرف آبشار اتصال به ارائهدهندگان راهحلهای خاص تبدیل شوند؛ رویکردی که به نظر میرسد از نظر اقتصادی به مراتب سودآورتر است.
با این حال، راهاندازی 5G در ایران به یک چالش جدی تبدیل شده است. این فناوری از اواخر سال ۱۳۹۹ توسط ایرانسل معرفی شده ولی در حال حاضر، با محدودیتهایی مواجه است. تا اوایل سال ۱۴۰۴، تنها تعداد محدودی سایت 5G در شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد و اصفهان تأسیس شده که پوشش آن هنوز ناکافی است.
چالشهای اساسی در مسیر توسعه 5G در ایران شامل هزینههای بالای زیرساخت، تحریمها، عدم سازگاری دستگاهها، مسائل رگولاتوری و ناتمام ماندن نسلهای قبلی اینترنت هستند. این شرایط باعث شکلگیری یک پارادوکس جدی شده است؛ دولت 5G را به عنوان نمادی از پیشرفت معرفی میکند، اما فیلترینگ گسترده اینترنت مانع از استفاده موثر از این فناوری میشود.
در نهایت، اکوسیستم فناوری ایران به رغم دستاوردهایش، وضعیت شکنندهای دارد و هنوز نیاز به حل چالشهای اساسی و بهبود زیرساختها دارد تا بتواند به یک محیط توانمند و مفید برای شهروندان و کسبوکارها تبدیل شود.**رتبه میانمدت ایران در نوآوری: چالشها و فرصتها**
بر اساس شاخص نوآوری جهانی (GII)، ایران در بازه رتبهبندی 62 تا 64 قرار دارد و دارای نقاط قوت و ضعف مشهودی است. از جمله مزایای این کشور میتوان به «سرمایه انسانی و پژوهش» و «خروجیهای دانش و فناوری» اشاره کرد. با این حال، نقاط ضعف اساسی در زمینههای «نهادها»، «زیرساختها» و «پیچیدگی بازار» وجود دارد.
اکوسیستم نوآوری ایران به دلیل وجود جمعیت جوان و تحصیلکرده، برنامههای آموزشی قوی در حوزههای STEM و تولید بالای مقالات علمی، دارای سرمایه انسانی قابل توجهی است. اما در کنار این نقاط قوت، چالشهایی از جمله ضعف زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، نبود ثبات در اینترنت، محدودیت دسترسی به منابع مالی بینالمللی و همچنین وجود یک محیط رگولاتوری پیچیده، احساس میشود. تحریمها به عنوان عامل اصلی این مشکلات، دسترسی به سختافزار و نرمافزارهای پیشرفته و همچنین سرمایهگذاری خارجی را محدود کرده و به مهاجرت استعدادها دامن زده است.
به دنبال این چالشها، حرکت به سمت «نبوغ اجباری» و «حاکمیت فناورانه» در ایران آغاز شده است. این رویکرد به توسعه راهحلهای بومی، از جمله مزارع پردازشگرهای گرافیکی داخلی، پلتفرمهای ملی هوش مصنوعی و مدلهای پردازش زبان طبیعی فارسی مشغول شده است.
وضعیت کنونی، اکوسیستمی «درخشان اما شکننده» را به وجود آورده است. ایران دارای تواناییهای بالایی است که میتواند پروژههای پیچیده را اجرا کند، اما این استعدادها بر اساس زیرساختهای ضعیف و ناکافی بنا شدهاند. به عنوان مثال، یک پژوهشگر هوش مصنوعی نمیتواند به قابلیتهای کامل خود دست یابد اگر به ابزارهای پیشرفته و مجموعه دادههای وسیع برای آموزش مدلهایش دسترسی نداشته باشد. این امر منجر به یک وضعیت «کمکاری» شده که گویای ناتوانی در تبدیل پتانسیلها به خروجیهای واقعی است.
تلاش برای دستیابی به خودکفایی فناورانه به عنوان یک رویکرد دوگانه شناخته میشود. اگرچه این استراتژی زمینههای نوآوری و تابآوری محلی را تقویت میکند، اما در عین حال، منجر به شکلگیری فناوریهای منزوی و غیر استاندارد میشود که قادر به رقابت در سطح جهانی نخواهند بود و عمق انزوا را در کشور افزایش میدهند.
این گزارش به تضاد عمیق میان «مدل جیتکس» که مبتنی بر همگرایی جهانی و سرمایهگذاری بیوقفه است و «مدل ایران» که بر پایه انزوا و هدایت دولتی قرار دارد، اشاره دارد. در حالی که مدل اول به سرعت در حال توسعه است، مدل دوم در تلاش است تا اکوسیستمی تابآور اما با خطرات بالقوه عقبماندگی ایجاد کند. آینده فناورانه ایران وابسته به بسیاری از عوامل است و با وجود چالشهای جدی، سرمایه انسانی غنی این کشور در کانون قوت باقی مانده است.
