به گزارش خبرآنلاین، نائومی بارون، استاد زبانشناسی در دانشگاه آمریکن، درباره تأثیر تکنولوژی بر عادتهای کتابخوانی هشدار میدهد. او این پدیده را به عنوان «طوفان کامل» برای کتابخوانی توصیف کرده و عنوان میکند که هوش مصنوعی همزمان با کاهش زمان خواندن کتابها در میان نوجوانان و بزرگسالان به عرصه آمده است.
به نقل از ایسنا، آمارهای اخیر نشان میدهد که تعداد دانشآموزان کلاس چهارم در آمریکا که به طور روزانه برای تفریح کتاب میخوانند، از ۵۳ درصد در سال ۱۹۸۴ به ۳۹ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است. رقم یادشده برای دانشآموزان کلاس هشتم حتی نگرانکنندهتر است، زیرا از ۳۵ درصد به تنها ۱۴ درصد کاهش یافته است.
در انگلستان نیز، نظرسنجی ۲۰۲۴ National Literacy Trust نشان میدهد که تنها یکسوم نوجوانان ۸ تا ۱۸ ساله اوقات فراغت را به خواندن اختصاص میدهند که این رقم نسبت به سال قبل نزدیک به ۹ واحد درصد افت داشته است.
ورود هوش مصنوعی به این معادله، مسئلهای جدی به شمار میآید. این هوش مصنوعی که برای یادگیری به دادههای کتاب نیاز دارد، خود در حال حذف نیاز به کتابخوانی است. به عنوان مثال، مدل GPT-۴ از OpenAI با ۱.۸ تریلیون پارامتر، بر روی ۱۳ تریلیون توکن آموزش دیده و بخشی از این دادهها مربوط به دیتاست Books۳ است که شامل بیش از ۱۷۰ هزار عنوان کتاب میشود. هزینه آموزش این مدل حدود ۱۰۰ میلیون دلار برآورد شده است.
مدل Claude از Anthropic نیز با خرید و اسکن میلیونها کتاب فیزیکی به همین روش اطلاعات جمعآوری کرده است. این مسئله به شکایت پل ترمبلی و مونا آواد منجر شد که به دلیل توانایی ChatGPT در ارائه خلاصههای دقیق از کتابهایشان، علیه OpenAI اقدام کردند.
بارون در پژوهشهای خود مطرح میکند که دسترسی به خلاصههای تولیدشده توسط هوش مصنوعی میتواند انگیزه خواندن را کاهش دهد. در این زمینه، قاضی ویلیام آلساپ در دادگاه فدرال در سال ۲۰۲۵ به نفع Anthropic رأی داد و آموزش هوش مصنوعی را «تحولآفرین» خواند.
پیشبینیها نشان میدهد که تا سال آینده، ۹۰ درصد کتابهای منتشرشده در جهان تحت تأثیر هوش مصنوعی خواهند بود. این موضوع سوالاتی اساسی را درباره آینده نویسندگی و کیفیت آموزش هوش مصنوعی به وجود میآورد. اگر کتابهای جدید کمتری منتشر شود، این فناوری بر چه دادههایی آموزش میبیند؟ پژوهشگران به این وضعیت «Model Collapse» میگویند که به تدریج منجر به افت کیفیت خروجیها میشود.
در سال گذشته، انجمن نویسندگان آمریکا فاش کرد که HarperCollins با مایکروسافت قراردادی به ارزش پنجهزار دلار برای هر کتاب غیرداستانی به مدت سه سال امضا کرده است. این قرارداد تأکید بر اهمیت دادههای آموزشی دارد.در یک تحلیل جدید، استیون پترسون، اقتصاددان شرکت معتبر، به این نتیجه رسیده که بازار فرضی برای صدور مجوزهای مربوط به دادههای آموزشی مدلهای زبانی پیشرفته غیرعملی است. این نگرش پس از توافق اخیر HarperCollins که به نوعی این ادعا را به چالش کشیده، در کانون توجه قرار گرفته است. با وجود اعداد موجود، حالا نویسندگان میتوانند خسارات واقعی خود را اثبات کنند.
تحقیقات حقوق مالکیت فکری که توسط برایان کیسی و مارک لملی در مجله Texas Law Review منتشر شده، نیز به این موضوع پرداخته است. آنها تأکید میکنند که حجم بالای دادهها مانع از صدور مجوز برای تمامی اطلاعات میشود و در نتیجه، پذیرش ادعاهای کپیرایت به عدم دسترسی به این منابع منجر میشود.
در حالی که پروندههای حقوقی، از جمله دعوای Getty Images علیه Stability AI و نیویورک تایمز برابر OpenAI، همچنان در حال بررسی هستند، آینده فرهنگ کتابخوانی در مقطعی حساس قرار دارد. این وضعیت در ایران نیز مطرح است، جایی که سرانه مطالعه به حداقل رسیده است و از سوی دیگر، ChatGPT با ۳۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه، آرام آرام جایگزین کتابها میشود.
راهحل ممکن است در یافتن تعادلی باشد که هم به نویسندگان انگیزه تولید محتوای باکیفیت بدهد و هم به نوآوری در حوزه هوش مصنوعی آسیب نزند. تا زمان دستیابی به این تعادل، هوش مصنوعی ممکن است به طور ناخودآگاه در حال ایجاد چالشها و موانع برای خودش باشد.
سوالی که در این میان مطرح میشود این است که آیا هوش مصنوعی در حال خودکشی تدریجی است یا بشر راهی برای همزیستی مناسب میان کتاب و هوش مصنوعی پیدا خواهد کرد؟
