به گزارش خبرآنلاین و با استناد به دنیای اقتصاد، در حالی که جهان به سرعت در حال پیشرفت در عرصه هوش مصنوعی است، ایران با چالشهای متعددی در این حوزه مواجه است. گزارش جهانی هوش مصنوعی ۲۰۲۵ که توسط سازمان بینالمللی مراکز داده (IDCA) منتشر شده، نشان میدهد که ایران دارای پتانسیل بالایی برای توسعه هوش مصنوعی است، اما از یک استراتژی ملی منسجم و زیرساختهای پایدار بیبهره است. کشورهایی نظیر ترکیه، مالزی و امارات با بهرهگیری از برنامهریزی هدفمند، جایگاه خود را در این زمینه تقویت کردهاند، در حالی که محدودیتهای موجود در زمینه مراکز داده و تأمین برق در ایران به عنوان یک تهدید جدی برای عقبماندن از رقبا تلقی میشود.
IDCA همچنین به چالشهای کشورهای در حال توسعه اشاره کرده و میگوید که این کشورها به طور متوسط تنها ۲ درصد از سرانه برق کشورهای توسعهیافته را در اختیار دارند. کشورهای مانند ایران، مصر، پاکستان و هند در تأمین برق برای دیتاسنترها با مشکلاتی جدی روبرو هستند که این مسئله مانع اصلی پیشرفت سریع در هوش مصنوعی محسوب میشود.
بر اساس گزارشی از مرکز پژوهشهای مجلس، ایران در رتبه آمادگی هوش مصنوعی مؤسسه آکسفورد اینسایت در سال ۲۰۲۳، در میان ۱۹۳ کشور موفق به کسب رتبه ۹۴ شده است. در مقابل، کشورهایی مانند آمریکا، سنگاپور و انگلستان در ردههای اول تا سوم قرار دارند. این رتبهبندی فاصله قابل توجه ایران با کشورهای پیشرفته در عرصه هوش مصنوعی را نشان میدهد. کارشناسان از نبود زیرساختهای فناوری، محدودیتهای قانونی و نظارتی، و سیاستهای ناپایدار به عنوان دلایل این وضعیت در ایران میگویند.
محمدباقر سجادی، فعال در حوزه هوش مصنوعی، در خصوص تأثیر نوسانات برق بر توسعه این فناوری اظهار میدارد که برق از اهمیت بالایی در به کارگیری هوش مصنوعی برخوردار است. سختافزارها به ویژه کارتهای گرافیکی (GPU) که برای آموزش مدلهای هوش مصنوعی استفاده میشوند، نیازمند برق پایدار و قوی هستند. ناپایداری در تأمین برق میتواند عملکرد این سیستمها را با اختلال مواجه کند.
او به مشکلات ناشی از قطعی برق اشاره کرده و میگوید که این امر بر کاهش توان پردازشی و همچنین کاهش دسترسی کارکنان به سرورها تأثیر میگذارد و به همین ترتیب، مدلهای هوش مصنوعی را متوقف میسازد.
داوود ادیب، رئیس انجمن صنفی کارفرمایی شرکتهای فناور هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران، نیز در این خصوص به چالشهای ناپایداری برق اشاره کرده و تأکید میکند که این مشکل میتواند زیرساختهای حیاتی صنعت هوش مصنوعی را تحت تأثیر قرار دهد. ناپایداری برق نه تنها بر فعالیتهای پژوهشی تأثیر منفی میگذارد، بلکه میتواند منجر به کاهش کیفیت تحقیقات و تمایل پژوهشگران به پروژههای کوچکتر شود.
ادامه کمبود برق و آب نیز به گفته ادیب میتواند صنایع تولید انرژی را تحت تاثیر قرار دهد، زیرا نیروگاههای حرارتی و برقآبی به آب وابستهاند. این بحرانها نه تنها میتواند تأثیر منفی بر زیرساختهای هوش مصنوعی داشته باشد، بلکه کارایی سیستمهای خنککننده مراکز داده و سوپرکامپیوترها را نیز به خطر میاندازد.شرکتهای فعال در زمینه هوش مصنوعی به طور معمول میزان مصرف انرژی هر پرامپت یا دستور را به عنوان اطلاعاتی محرمانه حفظ کردهاند، اما روزنامه لوموند این مقدار را ۰.۳ وات اعلام کرده است. اگر یک میلیون نفر از خدمات هوش مصنوعی داخلی بهرهبرداری کنند و هر یک به طور متوسط ۱۰۰ دستور متنی ساده ارسال کنند، روزانه ۳۰ مگاوات برق به دیتاسنترهای هوش مصنوعی ایران تحمیل خواهد شد. همچنین، با افزایش تعداد کاربران، مصرف انرژی نیز بیشتر خواهد شد. به ویژه اگر دستورات مربوط به تصویرسازی یا تولید فیلم باشند، انرژی مصرفی به مراتب افزایش مییابد.
بنابراین، با توجه به چالشهای موجود، توسعه هوش مصنوعی در ایران به توجه جدی به زیرساختها و سیاستگذاریهای کلان نیاز دارد. ناپایداری در تامین برق، بحران آب، محدودیتهای قانونی و فقدان استراتژی ملی منسجم، همگی عواملی هستند که میتوانند به روند توسعه اقتصاد دیجیتال و فناوریهای هوشمند آسیب وارد کنند. کارشناسان هشدار میدهند که بدون سرمایهگذاری مؤثر در تأمین انرژی پایدار و ایجاد محیط مناسب برای پژوهش و نوآوری، سرعت پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی ملی کاهش خواهد یافت.
