**نگار علی-** جدیدترین نظرسنجی جهانی که به همت موسسه «شوارتز رایزمن» و «دانشگاه تورنتو» و با مشارکت بیش از ۲۳ هزار نفر در ۲۱ کشور انجام شده، نشاندهنده شکاف عمیق نگرشها به هوش مصنوعی (AI) است. این گزارش که در ماههای اکتبر و نوامبر ۲۰۲۳ تهیه شده، بیانگری است از آن که در حالی که کشورهای در حال توسعه در آسیا و آفریقا به راحتی این فناوری را میپذیرند، کشورهای توسعهیافته غربی نشاندهنده تردید و نگرانی هستند. این دوگانگی نه تنها در احساسات کلی، بلکه در آینده شغلی، اعتماد به نهادهای مسئول و کاربرد تکنولوژی در زندگی روزمره نیز مشهود است.
**یک جهان، دو رویکرد: خوشبینی در جنوب، بدبینی در شمال**
دادهها به وضوح گویای یک تقسیمبندی جغرافیایی و اقتصادی در نگرش به هوش مصنوعی هستند. در یک سمت، کشورهایی نظیر **هند، چین، کنیا، اندونزی و آفریقای جنوبی** با خوشبینی به آینده AI مینگرند.
– **احساسات مثبت:** در هند، **۴۳٪** از جمعیت احساس «بسیار مثبتی» نسبت به AI دارند که این بالاترین نرخ در میان کشورهای دیگر است. به طور کلی، نیمی از جمعیت جهانی (۵۰٪) دیدگاهی مثبت به این فناوری دارند.
– **آینده بهتر:** در کنیا (۷۷٪)، چین (۷۷٪) و هند (۷۵٪)، اکثریت بر این باورند که هوش مصنوعی میتواند آینده جهان را بهبود بخشد.
در سوی دیگر، کشورهای توسعهیافته و انگلیسیزبان نظیر **آمریکا، استرالیا، کانادا، فرانسه و بریتانیا** تردید بیشتری از خود نشان دادهاند.
– **احساسات منفی:** آمریکاییها با **۱۵٪** احساس «بسیار منفی»، بدبینترین ملت در این نظرسنجی به شمار میروند. در این جوامع، حداقل یکچهارم جمعیت نسبت به AI نگرش منفی دارند.
– **آینده بدتر:** در استرالیا، فرانسه و آمریکا، **۳۶٪** از مردم بر این باورند که هوش مصنوعی جهانی بدتر به وجود خواهد آورد.
این شکاف نشاندهنده تأثیر زمینههای فرهنگی، اقتصادی و ژئوپلیتیک بر پذیرش فناوریهای نوظهور است.
**شغل: بزرگترین نگرانی مشترک جهانیان**
دستکم یک نگرانی به طور جهانی احساس میشود: **تاثیر هوش مصنوعی بر بازار کار**.
– **نگرانی جهانی:** **۴۹٪** از پاسخدهندگان در سطح جهانی، «تأثیر هوش مصنوعی بر مشاغل» را بزرگترین دغدغه خود مطرح کردهاند. این نگرانی در آفریقای جنوبی حتی به **۶۸٪** میرسد.
– **خطر جایگزینی:** بیش از نیمی از جمعیت (۵۴٪) اعتقاد دارند که شغلشان در ۱۰ سال آتی ممکن است توسط ماشینها جایگزین شود. این باور در هند (۷۵٪) قویترین و در آلمان (۳۴٪) کمترین میزان را دارد.
– **نسلهای آینده:** نزدیک به دو سوم افراد (۶۲٪) اعتقاد دارند که مشاغل فرزندانشان نیز در معرض خطر جایگزینی به وسیله فناوری قرار دارد.
جالب اینجاست که حتی در کشورهای خوشبین همچون هند، نگرانی از دست دادن شغل شخصی بالاست، اما این نگرانی به دلیل اعتماد به یافتن شغل جدید (۵۸٪ اعتقاد دارند که آسان خواهد بود) تعدیل میشود. در حالی که در کشورهای غربی، این نگرانی با بدبینی نسبت به جایگزینی همراه است.
**کاربرد و اعتماد**
درک و استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی نیز نشاندهنده تفاوتهای منطقهای است.
– **ChatGPT:** حدود **۶۳٪** از جهانیان نام ChatGPT را شنیدهاند، اما تنها **۴۰٪** از آن استفاده کردهاند. در این زمینه، کنیاییها (۷۰٪) و هندیها (۶۶٪) متقاضیان بیشتری دارند، در حالی که ژاپنیها با **۲۵٪** در پایینترین رتبه قرار دارند.### ابزارهای دیجیتال در محیط کار
ابزارهای دیجیتال به عنوان ابزارهای کاربردی در کارهای شغلی شناخته میشوند و در حال حاضر ۳۳ درصد از آنها برای این منظور مورد استفاده قرار میگیرند.
### دیپفیک: تهدیدی برای حقیقت
آگاهی جهانی از تکنولوژی دیپفیک یا جعل واقعیت دیجیتال هنوز در سطح پایینی قرار دارد، به طوری که تنها ۲۹ درصد از مردم با این مفهوم آشنا هستند. پس از آشنایی، نیمی از افراد (۵۱ درصد) نسبت به استفاده سوء از آن، به منظور فریب و انتشار اخبار غلط نگران شدهاند.
#### عدم اعتماد در حوزههای حساس
اعتماد عمومی به هوش مصنوعی در تصمیمگیریهای حساس به شدت پایین است. برای مثال:
– **عدالت:** ۷۷ درصد از پاسخدهندگان ترجیح میدهند که انسانها در مورد آزادی مشروط زندانیان تصمیم بگیرند.
– **مهاجرت:** ۶۴ درصد تمایل دارند که تصمیمات مهاجرتی را یک کارمند دولتی اتخاذ کند.
– **خودروهای خودران:** فقط ۶ درصد از مردم به خودروهای بدون راننده اعتماد زیادی دارند. با این حال، در چین و هند درصد بالاتری از اعتماد مشاهده میشود.
### دیپفیک: یک چالش نوین
دیپفیکها به عنوان محتواهایی با واقعیت ساختگی شناخته میشوند و به خاطر توانایی در جعل واقعیت، تهدیدی جدی برای دموکراسی و حریم خصوصی محسوب میشوند.
– **آگاهی عمومی:** ۲۹ درصد از افراد نام دیپفیک را شنیدهاند که به طور محسوس کمتر از آگاهی ۶۳ درصدی از ChatGPT است.
– **نگرانی پس از آشنایی:** پس از دریافت اطلاعات درباره دیپفیک، ۵۱ درصد نسبت به استفادههای نادرست آن نگران میشوند.
– **تشخیص و قانونگذاری:** اعتماد به کاربران عادی در تشخیص دیپفیک فقط ۱۸ درصد است و مردم ترکیبی از هوش مصنوعی و بازبینی انسانی را برای شناسایی آن ترجیح میدهند.
### خودروهای خودران: رؤیایی در دسترس نیست
با وجود پتانسیل بالای خودروهای خودران، اعتماد عمومی نسبت به این فناوری ضعیف است.
– **بحران اعتماد:** ۷۵ درصد از پاسخدهندگان به این نوع خودروها اعتمادی ندارند و فقط ۶ درصد به آنها اعتماد زیادی دارند.
– **استثنای شرق:** در چین و هند، بیش از نیمی از مردم به خودروهای خودران اعتماد دارند.
– **عدم اعتماد در غرب:** کشورهایی مثل لهستان و بریتانیا به شدت با تردد خودروهای خودران مخالفاند.
### قانونگذاری و چالشهای کلیدی
در این زمینه، سؤال اصلی این است که مسئولیت کنترل هوش مصنوعی بر عهده چه کسانی است؟ پاسخدهندگان به شرکتهای فناوری (۴۵ درصد) و دولتها (۳۵ درصد) به عنوان نهادهای مسئول اشاره کردهاند، اما بیاعتمادی به خودتنظیمی شرکتها نیز مشهود است، به طوری که تنها ۲۰ درصد به آنها اعتماد دارند. این دادهها نشاندهنده بحران اعتماد و نیاز به اقدامات فوری در این حوزه است.به نظر میرسد که نیاز به چارچوبهای نظارتی بینالمللی و شفاف برای هوش مصنوعی روز به روز بیشتر احساس میشود. همزمان، نگرانیهای عمیقی نیز در این زمینه بروز کرده است. طبق تازهترین آمار، نیمی از جمعیت جهان، یعنی ۵۰ درصد، نگرانند که پیشرفتهای هوش مصنوعی ممکن است تهدیدی برای بقای نسل بشر ایجاد کند. در این راستا، ۵۸ درصد از افراد ترجیح میدهند که رویکردی محتاطانه و تدریجی برای توسعه این فناوری اتخاذ شود، هرچند که کشورهایی نظیر هند و پاکستان تمایل به تسریع در این روند دارند.
اما جایگاه ایران در این چشمانداز جهانی چیست؟ با وجود عدم حضور ایران در این نظرسنجی، تحلیل دادههای جهانی میتواند تصویر واضحی از وضعیت این کشور ارائه دهد. ایران با برخورداری از یک جمعیت جوان و تحصیلکرده که به فناوری علاقهمند هستند، ممکن است با کشورهایی مانند هند و پاکستان که به فناوری خوشبین هستند، تشابهاتی داشته باشد. انتظار میرود که در ایران نیز تمایل به استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی مانند ChatGPT بالا باشد و فناوری به عنوان فرصتی برای پیشرفت و کارآفرینی دیده شود.
با این حال، وجود نگرانیها درباره بازار کار، حریم خصوصی و احتمال سوءاستفاده از فناوری نباید نادیده گرفته شود. چالش اساسی پیش روی ایران، ایجاد توازن بین بهرهبرداری از فرصتهای بسیار هوش مصنوعی و تدوین قوانین و اصول اخلاقی برای کاهش خطرات ناشی از آن است. جهان در حال انتخاب مسیر خود در این انقلاب فناورانه است و ایران نیز به سرعت باید جایگاه و رویکرد استراتژیک خود را در برابر این چالشها مشخص کند.
