**برنامههای جدی بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز**
زهرا علیاکبری: بانک مرکزی ایران بار دیگر به منظور کنترل نوسانات بازار ارز، دستورالعملهای جدیدی را صادر کرده است. در دورههای قبلی نیز مقامات این نهاد به عنوان سیاستگذاران اقتصادی تلاش کردهاند تا بازار را مهار کنند، اما افزایش قیمت دلار همواره به روندی اجتنابناپذیر تبدیل شده است. اکنون، بانک مرکزی به تازگی سیاستهایی را اعلام کرده و وعده داده که به زودی دستورالعملهای بیشتری برای کنترل بازار ارز اعلام خواهد کرد. در این شرایط، پرسش موجود این است که آیا بازار به دنبال کاهش قیمتهاست؟
در حال حاضر، بهنظر میرسد که انتظارات تورمی به حرکات قیمتها دامن زدهاند. برخی از فعالان حوزه ارز، افزایش نرخ ارز را به افزایش قیمت بنزین مرتبط میدانند، موضوعی که دولت با رویکردی محتاطانه و حفظ قیمت بنزین ۱۵۰۰ تومانی برای شصت لیتر و قیمت ۳۰۰۰ تومانی برای صد لیتر، آن را اجرایی کرده است. مقامات اعلام کردهاند که هدف اصلی این تصمیم، تشویق مردم به استفاده از کارتهای شخصی برای سوختگیری است. اما بهنظر نمیرسد این اقدامات بازار را به آرامش برساند.
از سویی، با فعال شدن مکانیزم ماشه، ایران با کاهش صادرات نفت و ورود ارز مواجه است و از سوی دیگر، تورم ۵۰ درصدی و اثرات ناشی از آن بر بازار، هرگونه اقدام اصلاحی را تحت تأثیر قرار میدهد. بر اساس اظهارات محمدحسین معماریان، کسری بودجه تا پایان سال به بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید و پیشبینی میشود که دولت نیمی از این کسری را با فشار به شبکه بانکی تأمین کند. این موضوع میتواند به افزایش نرخ تورم بین ۴ تا ۶ درصد منجر شود.
فعالان بازار هماکنون بر این باورند که قیمت دلار در حال افزایش است و به طور حتم به قیمتی خواهد رسید که سیاستمداران از آن راضی نخواهند بود.
**برنامههای بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز**
بر اساس طرحهای جدید بانک مرکزی، بازنگری در نظام بودجهبندی و تأمین ارز با اولویت تخصیص ارز به بنگاههای ارزآور در دستور کار قرار گرفته است. همچنین تلاش برای کاهش فاصله زمانی بین تخصیص و تأمین ارز در مرکز مبادله ایران و تأمین ارز به روز برای درخواستهای زیر ۵۰ هزار دلار از دیگر اقدامات این نهاد است.
گسترش پیشفروش ارز برای شرکتهایی که بهموقع تعهدات ارزی خود را انجام دادهاند، از دیگر برنامهها بوده و به گفته سخنگوی بانک مرکزی، این اقدام به مدیریت ریسک و تأمین مالی به موقع شرکتها کمک خواهد کرد.
تقویت تأمین مالی پروژهها از طریق انتشار صکوک ارزی و تنظیم اقدامات نظارتی برای مقابله با فعالیتهای سوداگری و اخلال در بازار ارز و طلا، همچنین از دیگر محورهای مدیریت بازار ارز به شمار میروند. بانک مرکزی، همزمان با تأمین مؤثر ارز، به تقویت عمق بازار و تسریع تأمین ارز در مرکز مبادله ایران در حال برنامهریزی است.
آیا دلار تحت کنترل قرار میگیرد؟
هفته گذشته، وزیر امور اقتصادی و دارایی، مدنیزاده، در یک نشست با دانشجویان به بیان نگرانیهایی درباره وضعیت بازار ارز و تورم پرداخت. وی در پاسخ به پرسشی درباره دلایل افزایش نرخ ارز و تورم، به شرایطی که پس از استیضاح وزیر در مورد قیمتی که دلار به خود گرفت، اشاره کرد و گفت که قیمت دلار به ۱۰۶ هزار تومان رسید ولی بهدنبال برخی تحولات بینالمللی، دوباره کاهش یافت. او همچنین به حمله اخیر اسرائیل اشاره کرد و تصریح کرد که در چنین شرایطی توقع کاهش قیمت دلار بیمعنا است.
مدنیزاده افزود: چگونه میتوان انتظار داشت کشوری که با ۵۰ درصد رشد نقدینگی، ۵۰ درصد کسری بودجه و افزایش برداشتهای بانکی مواجه است، تنها ۱۰ درصد تورم داشته باشد و این امر را غیرمنطقی توصیف کرد. وی از طرفداران راهحلهای متفاوت خواست تا توصیههای خود را ارائه دهند.
سخنان وزیر به عنوان توجیهی برای افزایش نرخ ارز تلقی شد و بسیاری نتیجهگیری کردند که در این شرایط، افزایش قیمت ارز اجتنابناپذیر است.
طهماسب مظاهری، اقتصاددان، نیز در سخنانی بر این نکته تاکید کرد که تا زمانی که واقعیتهای بازار نادیده گرفته شود، نمیتوان انتظار کاهش قیمتها را داشت. او به اظهارات رئیس کل بانک مرکزی که گفته بود نرخ بازار آزاد را نمیپذیرد، اشاره کرد.
در این راستا، علیاصغر سمیعی، کارشناس بازار ارز، به خبر آنلاین اعلام کرد که کنترل قیمت ارز تا زمانی که تورم بالای ۴۰ درصد باقی بماند، ممکن نخواهد بود و نخستین اقدام در این زمینه، کنترل نرخ تورم است که به تراز شدن بودجه کشور نیاز دارد.
سمیعی همچنین پیشبینی کرد که اگر تورم همچنان بالا بماند، آغاز سال آینده با دلار ۱۴۰ هزار تومانی همراه خواهد بود. او هشدار داد در صورت باقی ماندن اختلاف ۳۶ درصدی تورم ایران با کشورهای دیگر، قیمت دلار به روند صعودی خود ادامه خواهد داد، مگر اینکه ارادهای برای کاهش نرخ تورم به صفر ایجاد شود.
در مجموع، به نظر میرسد ایران در حال تجربه یک شوک ارزی جدی است. تورم بالا، رشد نقدینگی و کسری بودجه قابل توجه، در کنار شدت تحریمها و فقدان چشمانداز مشخص برای بهبود روابط بینالمللی، موجب شده که شهروندان خود را برای افزایش قیمت ارز و ادامه تورم آماده کنند. حال باید دید برنامههای بانک مرکزی تا چه میزان قادر به تغییر این وضعیت خواهد بود.
