**آرمان زارعی**: در نشست روز گذشته شورای امنیت سازمان ملل، موضوع فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران مطرح شد. این مکانیسم در صورت اجرایی شدن، به دوباره اعمال محدودیتها و تحریمهای بینالمللی علیه کشور منجر خواهد شد. اثرات این فشارها بر تمامی بخشهای اقتصادی، از نفت و انرژی گرفته تا زمینههای مالی و وارداتی، قابل مشاهده است.
**تحریم نمادینی؛ پیوند با روزهای احمدینژاد**
این وضعیت یادآور اظهارات محمود احمدینژاد، رئیسجمهور پیشین ایران، است که با اعتماد به نفس میگفت «تحریم نمادینی» است و «این تحریمها کاغذپارهاند». این سخنان بازتاب زیادی در جامعه داشت و بسیاری بر این باور بودند که اقتصاد ایران میتواند با فشارهای خارجی مقابله کند. اما اکنون واقعیتها بهطور کلی متفاوت است. بذری که در سال ۱۳۸۶ در جهت کماهمیت جلوه دادن تحریمها کاشته شد، امروز به روشنی نمایان شده و نشاندهنده یک اقتصاد شکننده و آسیبپذیر است.
فعال شدن مکانیسم ماشه پیامدهای فوری خواهد داشت. بازار ارز و بورس تحت فشار قرار میگیرند، صادرات نفت محدود خواهد شد و واردات کالاهای اساسی با دشواری مواجه میشود. همچنین، بخش تولید که به واردات مواد اولیه و فناوری وابسته است، با مشکلات جدی روبهرو خواهد شد و رکود در سرمایهگذاری خارجی، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال را به چالش خواهد کشاند. علاوه بر این، تورم نیز روند افزایشی به خود خواهد گرفت و هزینه زندگی مردم افزایش خواهد یافت.
اقتصاددانان بر این باورند که مشکل کنونی فقط به تحریمها محدود نمیشود، بلکه به ساختار شکننده و وابسته اقتصاد ایران نیز مربوط میشود. وابستگی به نفت و مشکلات در صادرات غیرنفتی به همراه محدودیتهای دسترسی به بازارهای جهانی موجب شده در برابر هر شوک خارجی، اثرات منفی فوری و شدیدی بر زندگی مردم و فعالیتهای اقتصادی ایجاد شود. اثر روانی تحریمها نیز حتی پیش از آغاز رسمی آنها، تا حدی در بازار دیده شده است و به ایجاد بیثباتی منجر میشود.
**زنگ خطر فعالسازی ماشه**
تاریخ به روشنی نشان میدهد که وعدههای «تحریم نمادینی» و «کاغذپارهاند» چه آسیبهایی به کشور وارد کرده است. امروز فعال شدن مکانیسم ماشه به نوعی زنگ خطری جدی محسوب میشود که یادآور ناکارآمدی ساختار اقتصادی در مواجهه با فشارهاست. در عین حال، این وضعیت فرصتی برای بازنگری در سیاستهای اقتصادی، تقویت قابلیتهای داخلی و کاهش وابستگی به منابع خارجی به شمار میآید. واقعیت کنونی نشان میدهد که اقتصاد ایران باید به جای تکیه بر وعدههای رسانهای، به برنامهریزی دقیق و انجام اصلاحات ساختاری بپردازد.
**مولوی: کاهش ۱۰ درصدی تولید ناخالص داخلی در صورت فعالشدن مکانیسم ماشه**
پیمان مولوی، اقتصاددان، در گفتوگویی به خبرآنلاین هشدار داد که اقتصاد ایران حتی بدون بازگشت تحریمها نیز با چالشهای جدی مواجه است. او به مشکلاتی نظیر کمبود برق، تورم ۴۲.۴ درصدی و رشد نقدینگی ۳۲ درصدی اشاره کرد و از وضعیت شکننده کنونی ابراز نگرانی کرد. مولوی پیشبینی کرد که در صورت اعمال مکانیسم ماشه، تولید ناخالص داخلی حداقل ۱۰ درصد کاهش خواهد یافت و به دنبال آن بخشهای مالی و بانکی با محدودیتهای جدی رویرو خواهند شد.
او به محدودیتها در صادرات نفت و محصولات پتروشیمی اشاره کرد و نگرانیهای خود را در مورد تأثیر منفی این شرایط بر درآمدهای ارزی کشور مطرح کرد. همچنین، پیشبینی کرد که تورم حتی بدون بازگشت تحریمها نیز تا ارقام بالایی خواهد رسید و در صورت اعمال محدودیتها این روند تشدید خواهد شد. مولوی خاطرنشان کرد که مشکلات در فروش نفت و تجهیزات بانکی میتوانند صنایع کلیدی را با چالش جدی مواجه کنند و درآمدهای دولت را تحت تأثیر قرار دهند.### افزایش کسری بودجه و فشار تورمی در ایران
در پی تحلیلهای اخیر، کارشناسان اقتصادی هشدار میدهند که کسری بودجه کنونی ایران به حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و ادامه این وضعیت، به افزایش کسری و فشارهای تورمی منجر خواهد شد. مولوی، اقتصاددان، در این زمینه مطرح کرد که تلاشهای دولت برای جبران کسری بودجه از طریق افزایش قیمت بنزین و محدود کردن بودجههای دیگر، ممکن است مشکلات بیشتری را در حوزه حاکمیتی و معیشتی ایجاد کند. او تأکید کرد که تنها راهکار مؤثر برای رفع این مشکلات، از میان برداشتن تحریمها و بازگرداندن شرایط اقتصادی به روال عادی است؛ با این حال، به اعتقاد او، این گزینه در کوتاهمدت عملی به نظر نمیرسد.
او همچنین به تجربه تحریمهای گذشته اشاره کرد و بیان داشت که تولید ناخالص داخلی ایران از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ از ۶۴۵ میلیارد دلار به حدود ۴۰۰ میلیارد دلار کاهش یافته است. مولوی این کاهش را ناشی از ناکارآمدی در مدیریت اقتصادی و از دست رفتن فرصتها دانست و گفت که این موضوع نشاندهنده تأثیر واقعی تحریمها بر قدرت خرید و ارزش پول ملی است.
### ذینفعان ناشی از تحریمها در اقتصاد ایران
شاید یکی از نکات قابل توجه این باشد که مولوی بیان کرد که برخی گروهها از وضعیت فعلی اقتصاد ایران بهرهبرداری میکنند. او اشاره کرد که رتبه آزادی اقتصادی ایران در حال حاضر به ۱۵۸ از میان ۱۶۵ کشور کاهش یافته و در نتیجه اکوسیستمی شکل گرفته که به نفع ذینفعان تحریمها عمل میکند و آنها را به حمایت از تداوم محدودیتها ترغیب میکند.
در پایان، مولوی خاطرنشان کرد که حتی شرکای سنتی ایران، مانند چین و روسیه، تحت شرایط کنونی با هزینههای بالاتری قادر به ادامه همکاری خواهند بود، اما انتظار نمیرود که سرمایهگذاری خارجی قابل توجهی وارد ایران شود. به عقیده او، فعالسازی مکانیسم ماشه، فشارهای اقتصادی و مالی را افزایش خواهد داد و شرایط معیشتی مردم را دشوارتر خواهد کرد.
