زینب کامرانی: بسیاری از کودکان این پرسش را از والدین خود میکنند که چرا باید مدت زمان زیادی را به یادگیری تقسیم طولانی اختصاص دهند در حالی که میتوانند از ماشین حساب برای حل مشکلات استفاده کنند. این پرسش ظاهراً ساده موضوع تحقیقات متعددی است که به بررسی تأثیر یادگیری ریاضیات بر رشد و عملکرد مغز پرداختهاند.
ریاضی و توسعه مغز
تحقیقات علمی نشان میدهند که ساختار مغز به طور ثابت باقی نمیماند و با یادگیری مستمر در حال تغییر است. این خاصیت که به نام نوروپلاستیسیته شناخته میشود، نشان میدهد که شبکههای عصبی با ایجاد ارتباطات جدید میان نورونها یا تقویت پیوندهای موجود در حین یادگیری، مجدداً برنامهریزی میشوند. به این ترتیب، انجام تمرینهای ریاضی نه تنها به بهبود عملکرد تحصیلی کودکان کمک میکند بلکه مغز آنها را نیز تغییر شکل داده و رشد آن را تسهیل میکند.
این موضوع در مطالعهای که توسط دانشگاه آکسفورد انجام شده، تأیید شده است. نتایج نشان داد که دانشآموزانی که در سن ۱۶ سالگی دیگر به تحصیل در رشته ریاضی ادامه ندادند، سطوح کمتری از گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) را از خود نشان دادند. این ماده شیمیایی ضروری برای رشد مغز و ایفای نقش در یادگیری و حافظه است و میتواند تأثیرات منفی بر رشد شناختی آنها در آینده داشته باشد.
تحقیقات دیگری در دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد نیز نشان داده است که تمرین ریاضی میتواند هیپوکامپ، بخش مسئول انتقال اطلاعات از حافظه کوتاهمدت به بلندمدت، را فعال کند. این مطالعه بیان کرده است که کودکانی که به جای تکیه بر شمارش با انگشت، محاسبات ذهنی را یاد گرفتهاند، فضای بیشتری در مغز خود برای یادگیری مفاهیم جدید دارند و تمایل دارند سریعتر یاد بگیرند.
تسلط بر ریاضی
این سوال همیشه ذهن معلمان و والدین را درگیر کرده است که بهترین روش آموزش ریاضی به کودکان چیست. آیا باید بر حفظ جدول ضرب و سرعت حل مسائل تمرکز کرد یا بر درک عمیق مفاهیم؟
به تازگی در گزارشی که در مجله علوم روانشناسی منتشر شده، پیشنهاد شده است که یک رویکرد سه مرحلهای برای تقویت مهارتهای ریاضی کودکان مورد استفاده قرار گیرد. این رویکرد با درک مطلب آغاز میشود و پس از آن به تمرینهای زمانبندیشده و سپس به تأمل و بحث میپردازد. این مدل حفظ کردن را حذف نمیکند، بلکه آن را در یک چارچوب جامعتر ادغام کرده و به بهبود درک مطلب و عمق بخشیدن به مهارتهای محاسباتی کمک میکند.
این مطالعه بر اهمیت پیروی از این مراحل در آموزش اولیه ریاضی تأکید کرده است تا اطمینان حاصل شود که پایه مستحکمی برای تعادل میان سرعت و کیفیت یادگیری و توانایی تفکر صحیح ریاضی ایجاد شود:
- نظارت بر پیشرفت کودک و شناسایی نقاط ضعف در درک او
- ارائه راهکارهایی برای کمک به کودک، نظیر استفاده از عدد ۱۰ به عنوان مرجع برای محاسبات ذهنی
- بازیابی و به خاطر سپردن اطلاعاتی مانند جدول ضرب
زمانی که از یادگیری مؤثر کودک مطمئن شدید، او را به انجام تمرینات زمانبندیشده عادت دهید تا به جای شمارش آهسته، استراتژیهای بازیابی سریع را تمرین کند. این مطالعه بیان کرده است که یادگیری مؤثر به هیچ وجه انتخاب میان سرعت و درک مطلب نیست، بلکه نیازمند ترکیب تدریجی هر دو جنبه است.
تشخیص اختلال ریاضی و اضطراب مرتبط با آن
کودکان در حین یادگیری مفاهیم جدید ریاضی ممکن است با چالشهایی مواجه شوند که این امر کاملاً طبیعی است. اما اگر این چالشها طولانیمدت شده و با نشانههایی همچون اضطراب یا گوشهگیری اجتماعی همراه باشند، ممکن است نیاز به ارزیابی تخصصی وجود داشته باشد.
اختلالی که در این زمینه شناخته میشود، «دیسکلکولیا» است که حدود ۵ تا ۱۰ درصد افراد را تحت تأثیر قرار میدهد. این اختلال مشابه به «نارساخوانی ریاضی» است، اما کمتر شناخته شده است. افرادی که به دیسکلکولیا مبتلا هستند، در درک مفاهیم عددی ابتدایی مانند مقادیر مشکل دارند که بر فعالیتهای روزمره مانند آشپزی یا مدیریت مالی تأثیر میگذارد.
نشانههای دیسکلکولیا
– دشواری در درک مفاهیم عددی چون “بزرگتر از” و “کوچکتر از”.
– ناتوانی در تطبیق یک عدد نوشتاری با کلمهای که آن را نمایندگی میکند. (مثلاً ۵ و پنج)
– مشکلات در حفظ جدول ضرب.
– دشواری در شمارش پول یا تخمین زمان و مسافت.
علیرغم اینکه علت دقیق دیسکلکولیا هنوز بهطور کامل مشخص نیست، شواهد نشاندهنده تأثیر عوامل ژنتیکی و تفاوتهای ساختاری مغز است. متأسفانه، این کودکان ممکن است نادرست درک شوند و به بیتوجهی یا کمتوانی متهم شوند. انجام یک ارزیابی تخصصی میتواند به شناسایی چالشها و نقاط قوت آنها کمک کرده و فراهمکننده پشتیبانی مناسب باشد.
اضطراب ریاضی
اضطراب ریاضی به احساسی از ترس و استرس هنگام مواجهه با اعداد و مسائل ریاضی اطلاق میشود. این حالت در افرادی که هیچ گونه اختلال شناختی ندارند، مشاهده میشود و میتواند حافظه کاری را مختل کند که منجر به فراموشی مراحل و راحلها میشود و بالاخره به اجتناب از ریاضی ختم میشود، که میتواند بر عملکرد آنها در سایر دروس اثر بگذارد.
نشانهها و دلایل اضطراب ریاضی
علائم اضطراب ریاضی مشابه با نشانههای عمومی اضطراب است و شامل:
– تنش عضلانی
– افزایش ضربان قلب
– عرق کردن کف دست
دلایل اصلی اضطراب ریاضی ممکن شامل:
– تجربیات یادگیری منفی
– عدم حمایت خانواده در انجام تکالیف
– کلیشههای اجتماعی، مانند باور به برتری پسران در ریاضی نسبت به دختران، که میتواند به اعتماد به نفس دختران آسیب بزند.
روشهای درمان و کاهش اضطراب
متخصصان میتوانند از درمان شناختی رفتاری برای کمک به کودکان در تغییر نگرشهای منفی مربوط به ریاضی استفاده کنند. روشهای دیگر شامل:
– تمرینات تنفس عمیق
– نوشتن افکار و احساسات
– آموزش ریاضی در محیطی امن و کماسترس از طریق بازی و فعالیتهای تعاملی
روشهای تقویت یادگیری ریاضی فرزندان
– توسعه مهارتهای محاسبه ذهنی و کاهش وابستگی به ماشین حساب.
– استفاده از ریاضی در فعالیتهای روزمره مانند آشپزی یا خرید.
– گنجاندن پازل و بازیهای فکری در برنامه یادگیری.
– کمک به حفظ اطلاعات پایه مانند جدول ضرب.
– اختصاص زمان روزانه برای مرور در محیطی آرام و حمایتی.
– ادغام ریاضی در فعالیتهای عملی مثل کاردستی.
– جشن گرفتن دستاوردهای فرزندتان برای افزایش اعتماد به نفس و تشویق ادامه یادگیری.
منبع: الجزیره
۴۷۲۳۲
