**الهه جعفرزاده:** اظهارات اخیر معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص «عدم ورود واکسن HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) به سبد واکسیناسیون روتین کشور» نگرانیها و سؤالاتی را در جامعه پزشکی و بین عموم ایجاد کرده است. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شده که ویروس HPV به عنوان یکی از عوامل اصلی سرطان دهانه رحم و سایر بیماریهای مرتبط شناخته میشود و سازمان جهانی بهداشت (WHO) بر ضرورت واکسیناسیون گسترده برای پیشگیری از این بیماریها تأکید دارد.
در همین راستا، دکتر گیتی قیاسی، متخصص زنان و فلو لاپاراسکوپی، در گفتوگویی با خبرآنلاین، بر ضرورت افزایش آگاهی عمومی، تقویت نظارت بر بازار واکسن و ایجاد سامانههای ثبت داده به منظور اتخاذ تصمیمات بهتر تأکید کرده و میگوید: «کمبود آگاهی، هزینههای بالا، تحریمها و وجود بازار سیاه واکسنها، موانع اصلی در زمینه پیشگیری محسوب میشوند. با این حال، بهبود در غربالگری و امکان استفاده از استراتژی تکدوز میتواند راهحل مؤثری باشد.»
**اهمیت آگاهیسازی و چالشهای فرهنگی**
قیاسی همچنین بر لزوم آگاهیسازی عمومی به عنوان اولین گام برای پیشگیری تأکید کرده و میافزاید: «یکی از چالشهای اصلی در ایران کمبود آگاهی عمومی در مورد ویروس HPV است که به دلیل تابوهای فرهنگی در زمینه مسائل جنسی کمتر مورد توجه قرار میگیرد. بسیاری از افراد، بهویژه زنان متأهل در سنین حدود ۴۰ سالگی، در زمان مثبت بودن تست HPV خود متعجب هستند زیرا تصوری دارند که این ویروس فقط از طریق رفتارهای پرخطر منتقل میشود. در حالی که ویروس HPV میتواند سالها در بدن باقی بماند و بعداً منجر به بیماریهای جدی نظیر سرطان دهانه رحم شود. بسیاری از بیماران به دلیل عدم آگاهی، پس از ابتلا به ویروس از واکسن استفاده میکنند، در حالی که این اقدام باید به صورت پیشگیرانه انجام شود.»
وی همچنین به lack مناطقی برای آموزش و تابوهای فرهنگی در ارتباط با مسائل جنسی اشاره کرده و هشدار میدهد که شیوع ویروس HPV در ایران قابل توجه است و نیاز به اقدامات فوری دارد.
علاوه بر این، بیماران مبتلا به ضایعات پیشسرطانی نه تنها با اضطراب از پیشرفت بیماری دست و پنجه نرم میکنند بلکه در برخی موارد با انگ اجتماعی و کمبود حمایتهای روانشناختی نیز مواجهاند. قیاسی اعتقاد دارد: «این موضوع ضرورت آگاهیبخشی و حمایت از بیماران را بیش از پیش نشان میدهد.»
**چالشهای اقتصادی و دسترسی به واکسن**
یکی از دلایل اصلی عدم ورود واکسن HPV به برنامه ملی واکسیناسیون، هزینه بالای آن است. قیاسی در اینباره میگوید: «احتمالاً دولت به دلیل قیمت بالای واکسن و محدودیتهای بودجهای، تمایلی به گنجاندن آن در برنامه ملی واکسیناسیون ندارد.»**چالشهای دسترسی به واکسن HPV در ایران: تحریمها و بازار سیاه**
در شرایطی که تحریمها باعث دشواری در توزیع واکسنهای پزشکی در ایران شده، واکسن HPV اخیراً به طور گسترده در دسترس نیست. این کمبود عرضه موجب ایجاد بازار سیاه و فروش واکسنهای تقلبی با قیمتهای بالا، گاهی تا ۱۴ میلیون تومان، شده است.
گیتی قیاسی، یکی از پزشکان فعال در این حوزه، به نگرانیهای مهمی در خصوص واکسنهای تقلبی اشاره کرد. او بیان کرد که برخی از این واکسنها با برچسبهای جعلی از وزارت بهداشت به فروش میرسند. او توضیح داد: “جالب اینجاست که واکسنهای فیک، بهویژه بستهبندیهای شناخته شده، با تأییدیه وزارت بهداشت به دست مصرفکنندگان میرسند. این وضعیت سلامت عمومی را تهدید میکند و باعث کاهش اعتماد مردم به نظام سلامت خواهد شد.” همچنین او توضیح داد که واکسنهای معتبر با قیمتهای بالا توسط واسطهها به فروش میرسند.
این مشکلات نشاندهنده نیاز به نظارت بیشتر بر بازار واکسن در بخش خصوصی و دخالت وزارت بهداشت برای تنظیم قیمت و کیفیت است. قیاسی پیشنهاد کرد که در شرایط فعلی، استفاده از واکسنهای معتبر خارجی، مانند تولیدات ترکیه، میتواند جایگزین بهتری برای محصولات تقلبی باشد.
**تجربههای ناکافی در ثبت دادههای سرطان**
قیاسی به کمبود اطلاعات در سیستم بهداشتی ایران، بهویژه در ثبت دادههای مربوط به سرطانهای مرتبط با HPV، اشاره کرد و بیان داشت: “ما فاقد سامانهای برای ثبت موارد سرطان یا پیشسرطانی هستیم.” او تأکید کرد که این مسئله با وجود پیشرفتهای چشمگیر در تشخیص و درمان، یکی از چالشهای اصلی حوزه بهداشت است.
معاون بهداشت وزارت بهداشت در خصوص عدم ورود واکسن HPV به برنامه واکسیناسیون کشوری تقریباً به این حقیقت اشاره کرده که این واکسن برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم طراحی شده و این نوع سرطان در واقع جزو 10 سرطان شایع کشور نیست. قیاسی بر این باور است که نبود دادههای دقیق به دولت اجازه میدهد که عدم توجیه لازم برای گنجاندن این واکسن در برنامه ملی را اعلام کند.
با این حال، او بر اهمیت برنامه غربالگری سرطان دهانه رحم تأکید کرد، که میتواند به شناسایی زودهنگام ضایعات کمک کند و از پیشرفت آن جلوگیری کند. او خاطرنشان کرد: “این بیماران با نگرانیهای روانی قابل توجهی روبرو هستند، زیرا ممکن است بیماری آنها به سرطان تبدیل شود.” ضمن اینکه، مدیریت اطراف این نوع سرطان نسبت به درمانهای جراحی دیگر، بهویژه سرطانهای رحمی، چالشبرانگیزتر است.سرطان دهانه رحم، که به دلیل ویژگیهای خاصش از سایر سرطانهای ژنتیکی متمایز میشود، عمدتاً در سنین میان ۳۰ تا ۴۰ سالگی و به واسطه عفونتهای ویروسی بروز پیدا میکند. پزشکان تأکید دارند که این نوع سرطان قابل پیشگیری است و به همین دلیل، اهمیت مداخلات پیشگیرانه همچون واکسیناسیون HPV دوچندان میشود.
یکی از پزشکان، تصمیم وزارت بهداشت در خصوص عدم ورود واکسن HPV به برنامه واکسیناسیون عمومی را مورد انتقاد قرار داده و آن را با فرضیهای درباره واکسن HIV مقایسه کرد. به گفته وی، این اقدام شبیه به تولید واکسن HIV است و این تصور که به دلیل کمبود موارد این ویروس در کشور نیازی به واکسیناسیون نیست، نادرست است.
در حال حاضر، سازمان جهانی بهداشت به بررسی امکان کاهش دوزهای واکسن HPV به یک دوز پرداخته است تا هزینه آن کاهش یابد. به علاوه، جامعه پزشکی در ایران منتظر نتایج این تحقیقات است که میتواند منجر به ایجاد راهکارهایی برای کاهش موانع اقتصادی و اجرایی شود.
دکتر قیاسی با اشاره به ویژگیهای منحصر به فرد سرطان دهانه رحم، مانند بروز در سنین پایین و بار روانی شدید آن، خواستار بازنگری در سیاستهای بهداشتی شده است. او تصریح کرد که سرمایهگذاری در زمینه پیشگیری، از جمله واکسیناسیون و غربالگری منظم، میتواند نه تنها از بروز این بیماری جلوگیری کند، بلکه تأثیرات روانی و اجتماعی آن را بر زنان و خانوادهها به طرز چشمگیری کاهش دهد.
