به گزارش خبردونی، آناهید خزیر در ایبنا به بررسی شخصیتهایی از تاریخ پرداخته که ادعای سلطه بر جهان داشتند و امروز در فراموشی به سر میبرند. این افراد که زمانی بر زمین تسلط داشتند، اکنون به وسیله عذاب الهی گرفتار شده و سرنوشتی بس ننگین یافتهاند. خزیر با طرح سؤالاتی درباره وراثت این دنیای فانی و گذران زندگی انسانها، به تفکر عمیقتری در این زمینه دعوت میکند.
مارک دیوید بئر، نویسنده کتاب «عثمانیها؛ خانها، امپراتورها و خلیفهها» با استناد به این موضوعات، در ابتدای اثرش از اشعاری از کتاب «دده قورقود» بهره میبرد که به عنوان یکی از آثار کلاسیک شناخته میشود. شخصیت دده قورقود، که به معنای «بابابزرگ» است، در میان مردم افسانهای و مقدس به شمار میرود و در باور عمومی، گوری نیز به او نسبت داده شده است. این کتاب به زبانهای مختلف ترجمه شده و نخستین بار به آلمانی در سال ۱۸۱۵ معرفی شده است.
کتاب بئر با ترجمه یاسمین مشرف از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده و در پیشگفتار آن، نویسنده به علاقه تاریخنگاران به نقشهها اشاره میکند. وی تجربهاش از مطالعه در کتابخانه کاخ توپقاپی را بیان کرده و محیط خود را وصف میکند که سرشار از آرامش بود.
این کتاب به موضوعاتی مهم در تاریخ عثمانی میپردازد؛ از حکومتهای اسلامی و احیای سلسلهها تا فتحهای تاریخی و رویدادهای مختلفی از جمله نسلکشی ارمنیان و جنگ جهانی اول. همچنین، اورهان پاموک، نویسنده ترکیهای جایزه نوبل، با رمان «قلعه سفید» به تداوم این مباحث پرداخته و هویتهای فرهنگی را تحلیل میکند.
«عثمانیها» بینشی جدید و عمیق از ارتباط این امپراتوری با اروپا ارائه میدهد و به چگونگی تصور این امپراتوری بهعنوان «دیگری اسلامی» در برابر غرب میپردازد. در واقع، بئر موفق میشود تصویری وسیع و چندجانبه از تاریخ عثمانی را ترسیم کند که نشاندهنده پیچیدگی و تنوع فرهنگی این امپراتوری است.### بازتفسیر تاریخ عثمانی و تأثیرات آن بر اروپا
در گذشته، عثمانیها به بهرهگیری از ابزارهای مذهبی برای ادغام ملتهای مغلوب پرداخته و از این طریق هویت ملی را تقویت میکردند. با این حال، در قرن نوزدهم، این رویکرد به سمت انحصارطلبی تغییر مسیر یافت که عواقب وخیمی چون پاکسازی قومی و فروپاشی امپراتوری بعد از جنگ جهانی اول به دنبال داشت.
کتاب جدیدی که به تاریخ عثمانی میپردازد، این روایتها را به چالش کشیده و رویکردی تازه به تأثیر این امپراتوری بر تاریخ اروپا و جهان ارائه میدهد. نویسنده معتقد است که فتح قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳ به جدایی سرزمینهای شرقی امپراتوری روم انجامید و این پرسش را مطرح میکند که آیا اروپایی که تحت حاکمیت مسلمانان است، هنوز متعلق به اروپا محسوب میشود؟ در دیدگاه عثمانیها، این پیشرفت به معنای وارثیت بیزانس و شناخته شدن به عنوان رومیان جدید بود. آنها خود را نه تنها به عنوان فاتحان بلکه به عنوان وارثان قانونی روم معرفی کردند.
این کتاب همچنین به نقش مؤثر عثمانیها در تحولات دینی و سیاسی اروپا میپردازد و تأکید میکند که تاریخ مشترک این امپراتوری با دیگر سلسلهها و جوامع اروپایی باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. با شناسایی این نقش، میتوان به بازنگری در مفاهیم کلیدی تاریخ اروپا پرداخت.
مارک دیوید بئر در مورد تأثیرات فرهنگی عثمانیها بر اروپا نیز بحث میکند. او به قهوه ترک و باقلوا اشاره کرده و تأثیرات آن بر عادات غذایی اروپاییها را نیز بررسی میکند. همچنین، او کتابخانه ملی صوفیه را به عنوان یکی از مهمترین منابع اسناد عثمانی معرفی کرده و میگوید بسیاری از مستندات تاریخی از این دوره به شکلهای مختلف در حال حاضر مورد استفاده قرار میگیرند.
در فصولی از این کتاب، وقایع تلخی چون نسلکشی ارمنیان و نابودی دیگر اقلیتهای قومی در خلال جنگ جهانی اول مورد اشاره قرار گرفته و به بیرحمیهایی که تحت حاکمیت عثمانیها رخ داده است پرداخته میشود. این بررسیها نشان میدهد که چگونه تأثیرات این دوران هنوز هم در یادآوری تاریخ و فرهنگ امروزی مشهود است.از سالهای ۱۸۹۴ تا ۱۹۱۶، غیرنظامیان آشوری، به ویژه در ارتباط با ارامنه، بهطور مستمر مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. این خشونتها شامل اخراج و قتلعام این افراد به دست ارتش عثمانی و نیروهای کرد حمیدیه بود.
به گزارش منابع تاریخی، سؤالاتی در مورد دلایل حملات رژیم عثمانی به شهروندان خود مطرح شده است. چرا امپراتوری که سالها به مردم با اقوام مختلف اجازه زندگی مسالمتآمیز را داده بود، به سمت سیاستهای نابودگرایانه یکی از اقلیتهای خود متمایل شد؟ نسلکشی ارامنه بخشی از تاریخ اروپا است و به دلایل متعددی، از جمله تاثیرات مبارزان ترکان جوان و علیالخصوص همکاری مقامات آلمانی با این نسلکشی، قابل بررسی است. انگیزه اصلی این خشونتها نه تنها اسلام یا قومگرایی ترکی، بلکه دلایل پیچیدهتری را شامل میشود.
در انتها، نتایج نشان میدهد که میراث عثمانی تنها به جنبههای اسلامی محدود نمیشود. بناهای تاریخی نظیر گورستانها، کلیساها و کنیسههای یهودی و مسیحی در استانبول، یادآور تاریخ غنی این منطقه هستند. بسیاری از بازدیدکنندگان از خود میپرسند چگونه بناهایی از قرنهای مختلف در ترکیه امروزی باقیماندهاند و چه ارتباطی با تاریخچه غمانگیز نسلکشی ارامنه و آشوریها دارند.
بهطور کلی، تاریخ عثمانی جزئی جداییناپذیر از تاریخ اروپا محسوب میشود و درک آن نیازمند نگاهی جامع و گسترده به پدیدههای درهمتنیدهای همچون مدارا و نسلکشی است. این تاریخ، با توجه به پیوندهای عمیق آن با زندگی امروز، ارزش کاوش و بازنگری دارد.
کتاب «عثمانیها؛ خانها، امپراتورها و خلیفهها» تألیف مارک دیوید بئر و ترجمه یاسمین مشرف اخیراً در ۵۰۰ صفحه به چاپ رسیده است.
