به گزارش خبردونی، با نزدیک شدن به آذرماه، نگرانیهای مردم تهران از کمبود بارش دوباره موضوع بحث شده است. عدهای از شهروندان بهویژه کشاورزان، روزانه از اداره هواشناسی درباره زمان بارش پرسش میکنند و این نگرانیها یادآور گزارشهای گذشتهای است که هواشناسی کشور در دهه ۴۰ شمسی منتشر کرده بود. در آن زمان، کارشناسان با لحنی علمی و صریح سعی در توضیح پدیده بارندگی و دلایل تغییرات آن داشتند و به مردم یادآور میشدند که بارش ناشی از عوامل جغرافیایی و جوی است.
در حال حاضر، در میان چالشهای مربوط به تغییرات اقلیمی و فرونشست زمین در مناطق مختلف ایران، نوعی اضطراب تاریخی درباره خشکسالی به وجود آمده است. گزارشی که در روزنامه کیهان منتشر شد، از قضاوتهای نادرست مردم نسبت به پیشبینیهای جوی و ناپایداری بارشها در گذر زمان حکایت میکند.
با پایان آبان و فقدان بارندگی در تهران، مردم به شدت نگران شدهاند و این نگرانیها را از طريق تماسها و نامهها به ادارههای مربوطه منتقل میکنند. در این راستا، گزارشهای هواشناسی نشان میدهد که در برخی مناطق کشور بارشهایی ثبت شده است؛ بهعنوان مثال، بندرترن، رامسر و چندین شهرستان دیگر شاهد بارانهای قابل توجهی بودهاند.
در ادامه، کارشناسان به تشریح این موضوع میپردازند که بارندگی یکی از متغیرترین عناصر جوی است و پیشبینی دقیق آن به دلیل تنوع بالا و نوسانات شدید، امری دشوار است. این مسأله به اهمیت توجه به شرایط جوی در مناطق مختلف کشور و تاثیرات آن بر دیگر نواحی اشاره دارد.### بارش باران در تهران: نوسانات و الگوهای جوی
در تهران، نوسانات بارندگی در ماههای مختلف سال، تغییرات قابل توجهی را به وجود میآورد. به عنوان مثال، در سال زراعی ۱۳۳۳-۱۳۳۲، بارشها به ۳۲۰ میلیمتر رسید، در حالی که در سال زراعی بعدی، یعنی ۱۳۳۹-۱۳۳۸، این میزان به ۱۵۵ میلیمتر کاهش یافت. همچنین، در بهمنماه سال ۱۳۳۴، تهران ۷۲ میلیمتر باران را ثبت کرد، در حالی که در بهمنماه سال ۱۳۳۸، بارش به ۲ میلیمتر هم نرسید.
به طور کلی، الگوهای بارندگی در تهران به صورت دقیق قابل پیشبینی نیست. برخلاف شناخت عموم از سردترین و گرمترین ماههای سال، تعیین پربارانترین ماه یا مقدار متوسط بارش سالانه، همچنان نامشخص باقی مانده است. دلیل این عدم قطعیت، عمر کوتاه رصدهای جوی در کشور به شمار میآید که از انجام پیشبینیهای دقیق جلوگیری میکند.
بیشتر بارشهای سالانه در ایران معمولاً در ماههای سرد رخ میدهد و تنها در سواحل خزر، بارندگی در تمام فصول ممکن است. بارانهای فصول سرد به دو نوع زمستانی و بهاری تقسیم میشوند. بارانهای زمستانی، به علت تغییر فصل و جابجایی طوقههای باد دائمی، رخ میدهند. این بادها در دو نیمکره شمالی و جنوبی زمین بر اساس موقعیت جغرافیایی متفاوت عمل میکنند.
بادهای نوع اول به عنوان بادهای الیزه شناخته میشوند و ویژگی آنها خشکی و کمبارانی است. در مقابل، بادهای غربی که به بارش رطوبت و باران معروفند، در فصلهای سرد تأثیر بیشتری دارند. این بادها به تغییرات جوی منجر میشوند و باعث تشکیل سیکلونها میشوند که در نهایت میتواند بارندگی را به همراه داشته باشد.
فصل فعالیت این سیکلونها عموماً در ماههای سرد سال است، به این معنی که از نیمه پاییز تا اوایل بهار، مناطق مختلف ایران تحت تأثیر این جبهههای هوایی قرار میگیرند. با توجه به این الگوها، بارندگیهای زمستانی در کشور به زندگی گونههای گیاهی و حیوانی و همچنین به تأمین آب شرب برای انسانها کمک میکنند.**بارشهای ایران در فصول مختلف و نوسانات آن**
بارش باران در ایران، معمولاً از اوایل بهار شروع میشود و برای یک دوره طولانی ادامه دارد. بر اساس اطلاعات موجود، این سیکلونها و بارشهای مربوط به آنها نظم خاصی ندارند. بنابراین، تاریخ شروع و پایان این بارشها به صورت مشخص و تعیینشدهای وجود ندارد. به همین دلیل، پیشبینی مقدار باران ماهیانه و سالیانه در نقاط مختلف ایران، به ویژه به جز سواحل خزر، به دلیل تنوع بالای آن، دشوار است.
به عنوان مثال، تحلیل آمار یازده سال اخیر بارش در تهران نشاندهنده تغییرات قابل توجهی است. بارش سالیانه در بازه زمانی 1329 تا 1340 میلادی از 320 میلیمتر در سال 1332-33 تا 155 میلیمتر در سال 1338-39 متغیر بوده که این تغییرات بیشتر از صد درصد است.
تغییرات در بارشهای فصلی و ماهیانه نیز نشاندهنده نوسانات بیشتری است. به عنوان مثال، بارش بهمنماه در این دوره بین 1.7 تا 72 میلیمتر و بارش فروردین از 6 تا 64 میلیمتر تغییر کرده است. حتی در اردیبهشتماه، در برخی سالها هیچ بارشی ثبت نشده و در سال 1331 بیش از 51 میلیمتر باران گزارش گردیده است.
از بررسی آمارهای هواشناسی چنین برمیآید که هیچ ارتباط خاصی بین تاریخ اولین بارش سال زراعی و مقدار بارش سالانه وجود ندارد. به عنوان نمونه، در سال زراعی 1333-32 که اولین باران در 24 شهریور رخ داده، مجموع بارش سالیانه به 184.5 میلیمتر رسید. همچنین، در سال 1336-35 که اولین بارش به 19 آذرماه موکول شد، مقدار بارش سالیانه به 233 میلیمتر رسید. این نشاندهنده این است که آغاز دیرهنگام بارشها از لحاظ مقدار بارش سالانه نیازی به نگرانی ندارد.
**بارش بهاری و تأثیر آن بر کشاورزی**
بارشهای بهاری، از نوع دیگر بارشهای ایران، نقش مهمی در کشاورزی کشور ایفا میکند، زیرا محصولات دیم به بارشهای بهاری وابسته هستند. معمولاً این بارشها بهصورت محلی در ماههای دوم و سوم بهار اتفاق میافتند و ناشی از تبخیر سریع رطوبت در اثر گرما و معمولاً به صورت طوفانی همراه با رعد و برق هستند.
از آمار بهدستآمده، مشخص میشود که در سراسر کشور، اهمیت بارشهای بهاری از شمال غرب به جنوب شرق کاهش مییابد. به طوریکه آذربایجان دارای بارش بیشتری نسبت به بلوچستان است، که این امر به باردهی بالاتر در این استان کمک میکند.
در ماههای پایانی بهار و به دلیل تغییرات جوی، رطوبت کمتری به نواحی شمالی میرسد و بارشهای بهاری عمدتاً ناشی از تبخیر رطوبت برف و زمینهای مرطوب هستند. همچنین، وجود بارشهای بهاری بستگی به رطوبت موجود در زمینها و برفهای ذوبشده دارد.
آمار 12 سال اخیر در تهران نشان میدهد که در سالهایی که بارشهای زمستانی کمتر از حد معمول بوده، لزوماً بارشهای بهاری بیشتر نبوده است. به عنوان مثال، در سال 1335-34 که بارش زمستان 143 میلیمتر بود، بارش بهاری تنها به 30 میلیمتر رسید و در سال 1332-31 که بارش زمستانی 37 میلیمتر بود، 87 میلیمتر بارش بهاری ثبت شد.
به طور کلی، تأخیر در شروع فصل بارش نباید نگرانی خاصی ایجاد کند، زیرا دادههای آماری فعلی نشاندهنده ارتباط واضحی بین این دو موضوع نیست. امیدواریم با گذشت زمان و افزایش مدت زمان مشاهدات جوی، توانایی پیشبینی وضعیت بارشها بهبود یابد.
