به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، علی نجومی در گزارشی از زندگی حسینخان ملک، کلکسیوندار و واقف مشهور ایرانی، به جمله معروف او اشاره کرده است: «محمدعلیخان نه تو پزشک میشوی و نه من مرد جنگ». این جمله به توجه به مسیرهای متفاوت زندگی حسینخان و محمدعلیخان فروغی (ذکاءالملک) که هر دو از همکلاسیهای دوران نوجوانی بودند، مطرح شده است. فروغی با ناتمام گذاشتن تحصیلات پزشکی به سیاست وارد شد و چندین بار به سمتهای وزیری و نخستوزیری نائل آمد. حسینخان نیز به دنیای تجارت روی آورد و بعدها به عنوان بزرگترین واقف ایران شناخته شد.
حسینخان، گرچه به پدرش قول داده بود که تنها در مدارس علوم قدیمه تحصیل کند، به شدت به یادگیری علوم جدید علاقهمند بود و این امر او را به مدرسه آلیانس در محله عودلاجان کشاند. در این مدرسه با محمدعلیخان آشنا شد و این دو رابطه دوستانهشان را تا پایان عمر فروغی ادامه دادند.
حسینخان در تهران به دنیا آمد لیکن پدرش بیشتر در مشهد به تجارت مشغول بود. در یکی از سفرهایشان، حسینخان با آثار نفیس کتابخانه آستان قدس رضوی آشنا شد و در نیشابور به یک نسخه از دیوان «ابن یمین فریومدی» دست یافت. این ماجرا الهامبخش او برای تأسیس یک کتابخانه بزرگ در مشهد و سپس در تهران شد.
کتابخانهای که از سال ۱۲۷۸ خورشیدی آغاز به کار کرد، ابتدا در مشهد قرار داشت و سپس به خانه پدری حسینخان در تهران منتقل شد و در سال ۱۳۱۶ به آستان امام رضا (ع) اهدا شد.
این خانه، که به عنوان یک اثر تاریخی ۱۵۰ ساله به حساب میآید، شامل چهارستون سنگی و کتیبهای با جمله «یا هو الملک حق المبین» است.
### ویژگیهای معماری
این بنا از نمونههای برجسته معماری تلفیقی ایران و اروپا در دوره قاجار به شمار میرود. خانهای به مساحت بیش از ۲۵۰۰ متر مربع که از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. بخش اندرونی محل زندگی خانواده حسینخان و بخش بیرونی برای میهمانان و امور رسمی طراحی شده بود.
حیاط وسیع آن با درختان و گلها، فضایی آرامشبخش ایجاد کرده است، و سرداب و آبانبار زیرزمینی نیز در تابستانها به خنکی فضا کمک میکرد.
با تصمیم حسینخان برای تبدیل این خانه به موزه و کتابخانه، تغییرات عمدهای در آن انجام شد. او بخش اندرونی را تخریب و یک ساختمان سهطبقه برای کتابخانه ساخت که به یکی از مراکز مهم پژوهشی تبدیل گردید. تزئینات هنری این بنا شامل کاشیکاریهای هفترنگ، گچبریها و منبتکاریهاست که جلوهای خاص به فضا میبخشد.
حسینخان به عنوان بزرگترین واقف تاریخ معاصر ایران شناخته میشود و وقفهایی که او به آستان قدس رضوی تقدیم کرده، شامل هزاران نسخه خطی و آثار هنری است.حسینخان ملک به عنوان یکی از کلکسیونرهای مشهور، انواع لوازم لوکس و نفیس را در زندگی خصوصی خود نگهداری میکرد. در میان مجموعههای او میتوانستیم تمبرها، سکهها، آثار لاکی و تابلوهای نقاشی را مشاهده کنیم. این آثار ابتدا در کنار کتابخانه به نمایش گذاشته شدند و به تدریج پایهگذار موزه ملک گردیدند.
موزه ملک در محوطه باغ ملی و نزدیک ساختمانهای وزارت خارجه واقع شده است و پرداختن به جزئیات آن نیازمند مقالهای مجزا است. اما خانه ملک در بازار بزرگ تهران قرار دارد و قابل بازدید عمومی است. اگر به این بازار رفتید، پیشنهاد میکنیم سری به این مکان بزنید و از یادآوریدهای تاریخی حسینخان بهرهمند شوید. او یک بار از محمدعلیخان فروغی نقل قول کرد: “صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را / تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید.”
حسینخان ملک در سال 1351 و در سن 101 سالگی درگذشت و در حرم امام رضا علیهالسلام به خاک سپرده شد.
