**سفرنامه مظفرالدینشاه به کارلسباد**
مظفرالدینشاه قاجار سفر اولیه خود به اروپا را در آخرین ماه سال 1317 هجری قمری آغاز کرد و در این سفر، وقایع روزانه را مستند کرد. در روز شنبه نوزدهم جمادیالاول 1318 (24 شهریور 1279)، وی جزئیات سفرش به «کارلسباد» را به تصویر کشیده است.
به نقل از سفرنامه، این روز با رفتن به محل آب خوردن آغاز شد. شاه، به همراه برخی از همراهانش، به ایستگاه راهآهن مراجعه کردند. در آنجا، قطار ویژهای برای انتقال آنها به مقصد کارلسباد در نظر گرفته شده بود. سفر با قطار معمولاً یک ساعت به طول میانجامید، اما با درخواست شاه برای سرعت کمتر، این زمان به دو ساعت و ربع افزایش یافت. مسیر عبوری از میان هفت تونل و مناظر جذاب بود، با درختان کاج و زمینهای زراعی، که نشانههایی از آغاز فصل پاییز در آن دیده میشد.
پس از رسیدن به ایستگاه کارلسباد، حاکم شهر با مراسم ویژهای به استقبال آمد. قوامالسلطنه، وزیر مختار، افراد را معرفی کرد و شاه با مهربانی با آنها برخورد کرد. پس از سوار شدن به کالسکه، وی به پاوبینی رسید که برای نوشیدن آب معدنی اختصاص یافته بود.
چشمه کارلسباد به افرادی که مشکلات کبدی دارند، کمک میکند و معمولاً تعداد زیادی از بیماران در فصل بهار به این محل مراجعه میکنند. با این حال، به دلیل نزدیک شدن به پاییز و کاهش تعداد بازدیدکنندگان، روزهای شلوغی برای شهر کارلسباد به پایان رسیده بود.
آب چشمه در پاوبین به قدری داغ بود که بخار آن به هوا میرفت. دخترانی با لباسهای تمیز در کنار چشمه به پذیرایی از بازدیدکنندگان مشغول بودند و آب گرم را در استکانهای خاصی سرو میکردند. در این پاوبین، جمعیت به حدی زیاد بود که حرکت کردن دشوار بود. برخی گلها که به آب افزوده میشد، به سرعت در آن حل میشدند.
شاه پس از این visitas چند ساعت را در هتلی مجلل که برای اقامتشان مهیا شده بود، گذراند. هتل به زیبایی نورپردازی شده بود و خدمتکاران به خوبی از آنان پذیرایی میکردند. پس از ناهار، وی گزرش را به سمت دکان عکاسی ادامه داد. در آنجا، پیرمرد عکاسی تلاش کرد تا از شاه و همراهانش عکاسی کند و آنها را وادار به ایستادن در حالتهای خاص نمود.
این سفرنامه نه تنها به توصیف مکانها میپردازد، بلکه به تعاملات اجتماعی و فرهنگی در شرایط آن زمان نیز اشاره دارد.در سفرنامه مظفرالدینشاه قاجار، گزارشی از بازدیدهای ایشان از شهر کارلسباد و کارخانه بلورسازی ماریمباد ارائه شده است. او در این سفر به همراه قوامالسلطنه و دیگر مقامهای دولتی، از حمامها و امکانات تفریحی این شهر بازدید کرد و در این میان، با توجه به پاسخهای قوامالسلطنه، دیدگاههای خود را ابراز کرد.
در ادامه این برنامه، شاه و همراهانش به کارخانه بلورسازی ماریمباد رفتند، جایی که با کارگران و روشهای ساخت ظروف بلور آشنا شدند. قوامالسلطنه ضمن معرفی مسئولان کارخانه، هدیهای از یک ظرف بلور با کیفیت بالا دریافت کردند و برخی سفارشهایی برای ساخت ظروف جدید نیز ثبت کردند.
پس از این بازدید، گروه به ایستگاه راهآهن رفته و طی سفری دو ساعته به ماریمباد رسیدند. در حالی که شب به نیمه رسیده بود و آنان خسته بودند، به تماشای تئاتر رفتند. با وجود خستگی، تماشای تئاتر مورد استقبال قرار گرفت، البته کیفیت اجرا چندان مطلوب نبود و در نهایت، پس از یک روز طولانی، شاه به استراحت پرداخت.
منبع: مظفرالدینشاه قاجار، «سفرنامه فرنگستان، سفر اول»، تهران: شرق، چاپ دوم، ۱۳۶۳، صص ۱۹۸-۱۹۶.
