**خبرآنلاین اصفهان، فاطمه کازرونی:** فیلسوفان و شاعران ایرانی، به ویژه مولانا، همواره بر این نکته تأکید کردهاند که بسیاری از دردهای بشر ریشه در جهل و غرور دارد. این اندیشه به وضوح در وضعیت کنونی دنیای خودمان دیده میشود.
پیشینیان ما برای مقابله با بحرانها، رویکرد علمی و عمیقی داشتند. هرگاه با چالشهایی روبهرو میشدند، دانشمندان با تکیه بر علم، راهحلهایی برای پیشبینی و رفع مشکلات ارائه میدادند. یکی از این نوآوریها، ایجاد سازههای آبی مانند قناتها، آبانبارها و مادیها بود که در اصفهان و دیگر نواحی کشور به وضوح مشهود است.
**Eric Lob: بحران آب یک طنز تلخ است!**
اخیراً، اریک لوب، پژوهشگر اندیشکده کارنگی، اشاره کرد که مسائل بیآبی در ایران نتیجهای ناگهانی نبوده و هشدارهایی در مورد خشکسالی به مدت سالها داده شده است. او تصریح کرد که در کشوری که دارای قناتها بوده و برای مشکل بیآبی تدابیر اندیشیده، حالا کاهش آب به نوعی طنز تلخ تبدیل شده است. در چند دهه اخیر، ایران به تدریج قناتها را کنار گذاشته و به جای آنها، چاهها و سدها را جایگزین کرده که معمولاً از نظر کارایی و تناسب زیستمحیطی نارساییهایی دارند.
قناتها در اصفهان به عنوان یکی از مظاهر خلاقیت در علم و هنر معماری، نه تنها ساختارهای ذخیره آب محسوب میشدند، بلکه به هدایت آب برای کشاورزی و مصارف گوناگون استفاده میشدند. همچنین، آبانبارهایی چون “آب انبار کازرونی” در تخت فولاد هنوز کارکرد عملیاتی برای آبیاری درختان اصفهان دارند و به جمعآوری باران و جویبارها برای استفاده در فصلهای کم آبی کمک میکنند.
**عقبماندگی مدرن در مدیریت منابع آبی**
از سوی دیگر، جویهای آبی قدیمی در اصفهان و مسیرهای زیرگذر، نقش بسزایی در جمعآوری آب باران و هدایت آن به مخازن داشتند. اما این زیرساختها به دلیل توجه نکردن به علم گذشته و فرآیند مدرنیتهسازی شهری نابود شدند. به جای این سیستمهای قدیمی، روشهای مدرن مانند آبیاری قطرهای مورد توجه قرار گرفت که با تأمین آب برای درختان، در حقیقت به مشکلات آب توجهی نداشت.
امروز، در اصفهان جویها و معابر آبی که برای هدایت آب باران طراحی شده بودند، مسدود شده و بارانها به سیلاب تبدیل میشوند. شهرداری اصفهان همواره از کم آبی مینالد، در حالی که خود به موضوع مدیریت آب توجه چندانی ندارد.
محمدعلی رضازاده، کارشناس محیط زیست، اظهار داشت که اجداد ما در اصفهان در سالهای خشک از آب ذخیره شده در آبانبارها بهرهبرداری میکردند، ولی اکنون مشخص نیست چرا این تدبیر برای کل شهر به کار نمیرود. این رویکرد میتواند از مشکلاتی مانند انسداد خودروها در سیلابها جلوگیری کند.**شهرداری گلپایگان در یک ابتکار جالب، ۷۴۰ تن برف را به رودخانه اناربار منتقل کرد**
در اقدامی نوآورانه، شهرداری گلپایگان موفق شد ۷۴۰ تن برف را از معابر جمعآوری کرده و به رودخانه اناربار انتقال دهد. این اقدام مورد توجه قرار گرفته است، در حالی که در اصفهان، کلانشهری دیگر، تلاشهای مشابهی برای جمعآوری و ذخیرهسازی آب باران و برف مشاهده نمیشود. برفهای اخیر به سرعت با سیمان پاشی از بین رفتند و آبهای ناشی از باران گودالهای آبی مزاحم را در سطح شهر ایجاد کردند، بهویژه در غیاب چاههای بارانی که معمولاً بهطور نادرست حفر شده یا مسدود شدهاند.
به گفته رضازاده، زمان آن فرارسیده که زیرساختهای قدیمی جمعآوری آب در اصفهان و دیگر استانها بازسازی شوند. او بر ضرورت بازنگری در جویهای آبی و بازگشایی مادیهای مسدود شده تأکید کرد و خاطرنشان کرد که این اقدامها میتوانند به غنیسازی سفرههای آب زیرزمینی کمک کنند.
او همچنین اشاره کرد که همانطور که در گذشته با پیشبینی سیل، برخی مادیها بازگشایی شدند، باید این روند بازگشایی مجدداً آغاز شود. به اعتقاد کارشناسان، غفلت از سیستمهای آبی قدیمی باعث ایجاد مشکلاتی همچون سیلابها و کم آبی درختان شده است.
اوضاع بهگونهای است که در غیاب زیرساختهای مناسب، پس از بارش باران، مردم با نارضایتی از نبود آب در سفرههای زیرزمینی و تردد دشوار در خیابانها مواجه هستند. پیمانکاران شهرداری در سناریوی عجیبی، در مدتزمان کوتاه، چاههای باران را مسدود کردهاند و شهروندان ناچار به درخواست مکرر برای بازگشایی آنها هستند.
یکی از ساکنان درباره وجود چند دایره سیمانی در یک خیابان تازه آسفالت گفته است که پیمانکار برای بازسازی هر دو بار مسیر فاضلاب را اشتباه شناسایی کرده و به نظر مردم توجهی نداشته است.
در پایان، نیاز به استفاده از تجربه و دانش محلی برای حل مشکلات عمومی احساس میشود. این انتظار بر این اصل استوار است که با تجدید نظر در شیوههای اجرایی و همکاری با مردم، میتوان به بهبود شرایط شهری کمک کرد.**مدیریت نادرست و نیاز به بازرسی در شهرداری**
با توجه به ضعف نظارتهای شهرداری، پیمانکاران در شهر اصفهان به راحتی اقداماتی را انجام میدهند که موجب آسیب به محیط زیست و درختان میشود. این مشکلات شامل عدم آبیاری مناسب درختان چنار و مشاورههای نادرست درباره کاشت درختان توت است. همچنین مسدود کردن و بازگشایی نادرست چاههای آب، مشکلات بیشتری ایجاد کرده است. به نظر میرسد که احیای سیستم جمعآوری نزولات آسمانی در این شرایط ضروری است.
**آیا بارندگیهای اخیر میتوانند بر مشکلات خشکسالی فائق آیند؟**
با وجود بارشهای اخیر، کمتر از یک دهه پیش، زیرساختهای لازم برای ذخیره آب وجود داشت و حوضچههای آبی نقش مهمی در آبیاری درختان ایفا میکردند. اکنون اما، به دلیل نبود این زیرساختها، بارشها به جای کمک به جبران خشکسالی، نگرانیهایی را به همراه دارد. تیترهای خبری که بار دیگر تکرار میشوند، نشاندهنده عدم برنامهریزی صحیح و ناتوانی در استفاده از منابع آبی است. به این ترتیب، این بارندگیها نمیتواند به تنهایی مشکلات ناشی از خشکسالی را رفع کند.
