**الهه جعفرزاده:** جنبش **ضد واکسن** یک پدیده جهانی است که علیرغم پیشرفتهای علمی و پزشکی، در جوامع مختلف ادامه دارد. در ایران، این باورها تحت تأثیر عوامل فرهنگی، بیاعتمادی به نهادهای دولتی و تبلیغات غیرعلمی شکل گرفتهاند. عواملی چون اطلاعات نادرست و تبلیغات گروههای خاص، به گسترش این جنبش کمک کرده و گاهی فرهنگهای سنتی یا مذهبی نیز مداخلههای پزشکی را غیراهمیت میدانند.
از جمله شایعترین اعتقادات نادرست ضد واکسنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
**میکروچیپها در واکسنها:** برخی بر این باورند که واکسنها، بهویژه واکسن کووید-۱۹، حاوی میکروچیپهایی برای کنترل افراد هستند که این ادعا فاقد هرگونه پشتوانه علمی است.
**تغییر DNA:** عدهای بر این باورند که واکسنهای mRNA باعث دستکاری ژنهای انسان میشوند، در حالی که این واکسنها تنها دستورالعملهایی برای تولید پروتئین ارائه میدهند.
**طرح کاهش جمعیت:** بعضی افراد ادعا میکنند که واکسنها نقشهای برای عقیمسازی یا کاهش تعداد جمعیت هستند، در حالی که این ادعاها با دادههای کاهش مرگومیر تناقض دارد.
**ارتباط با اوتیسم:** باوری که ریشه در یک مطالعه جعلی سال ۱۹۹۸ درباره واکسن سرخک دارد و بهطور مکرر رد شده است.
**توانایی طبیعی بدن:** برخی معتقدند که سیستم ایمنی بدن به تنهایی قادر به مقابله با بیماریهاست، در حالی که بیماریهایی نظیر سرخک و فلج اطفال بدون واکسن خطرات جدی ایجاد میکنند.
**وجود مواد خطرناک:** ادعا میشود که واکسنها شامل موادی مانند جیوه هستند، در حالی که مقادیر آنها در واکسنها ایمن و تحت نظارت سازمانهای بهداشتی به کار رفته است.
در حالی که واکسنها سالانه جان میلیونها نفر را نجات میدهند و نقش اساسی در ریشهکنی بیماریهایی نظیر آبله داشتهاند، سازمان جهانی بهداشت بارها بر ایمنی و اثرگذاری واکسنها تأکید کرده و عوارض جانبی جدی آنها را بسیار نادر اعلام کرده است.
دکتر **هادی یزدانی**، پزشک و فعال صنفی، در گفتوگو با خبرآنلاین به بررسی ریشهها، باورها و عواقب این جنبش پرداخته و راهکارهایی برای مقابله با آن ارائه کرده است. او با اشاره به تجارب خود بهعنوان پزشک خانواده در یکی از مناطق جنوبی کشور در سال ۱۳۹۷، به اهمیت پوشش واکسیناسیون در نظام بهداشتی ایران اشاره میکند و از تجربهاش در متقاعد کردن یک پدر روستایی که به دلایلی نظیر توطئه صهیونیستی از واکسیناسیون فرزندش امتناع کرده بود، سخن میگوید. یزدانی تأکید میکند که گفتوگو و استدلال مستقیم میتواند به رفع باورهای غلط کمک کند، اما نظام بهداشتی ایران هنوز با چالشهای قابل توجهی مواجه است.### ابزارهای قانونی برای اجبار واکسیناسیون وجود دارد
به گفته هادی یزدانی، پزشک، پوشش صددرصدی برای برخی واکسنها از اهمیت بالایی برخوردار است. وی بیان میکند که از زمان ظهور واکسنها، مخالفان با باورهای غیرمنطقی همواره وجود داشتهاند. این باورها اغلب ریشه در مسائل مذهبی دارد؛ بهعنوان مثال، برخی معتقدند که واکسنها بهنوعی موجب ورود ارواح خبیثه به بدن میشوند. همچنین، عدهای دیگر با نگاهی سنتی بر این باورند که واکسنها توطئههایی از سوی کشورهای غربی هستند که برای کنترل و ردیابی طراحی شدهاند.
این معضلات تنها مختص به ایران نیست و در جوامع مختلف، نظریات مشابهی وجود دارد. در حالی که در کشور ما برخی معتقدند که این دسیسهها توسط آمریکا و اسرائیل طراحی شده، در سطح جهانی هم شایعاتی در مورد فراماسونرها و گروههای مخفی مطرح میشود.
یزدانی تأکید میکند که انتخاب برای قبول چنین باورهایی به افراد بستگی دارد و علم باید در تصمیمگیریهای آنان نقشی اساسی داشته باشد. به گفته وی، تمام شواهد علمی نشان میدهد که واکسنها سالانه از مرگ دو تا سه میلیون نفر جلوگیری میکنند.
### تأثیر پاندمی کرونا بر جنبش ضد واکسن
پاندمی کرونا بهعنوان یک نقطه عطف در گسترش جنبش ضد واکسن شناخته میشود. یزدانی تصریح میکند که تولید واکسن کرونا در ظرف کمتر از ۹ ماه، دستاوردی بزرگ برای علم پزشکی محسوب میشود، اما این شتاب در تولید و فشارهای جهانی برای واکسیناسیون، باعث سوءاستفاده گروههای ضد واکسن شده است.
این گروهها با مطرح کردن شایعاتی مانند عوارض ناشناخته یا ناکافی بودن تحقیقات، باورهای غیرعلمی را در دوران پاندمی ترویج کردهاند. اگرچه بهندرت مواردی از عوارض جانبی واکسنهای کووید مشاهده شده است، اما این عوارض در واکسنهای رایج، نظیر واکسن سرخک، بسیار نادر است.
### نقد به طب اسلامی
در ایران، جنبش ضد واکسن تحت تأثیر جریانات طب سنتی و اظهارات نادرست درباره طب اسلامی قرار دارد. یزدانی بر این باور است که چنین مفهومی وجود ندارد و تأکید میکند که تنها براساس علم و شواهد میتوان در مورد سلامت تصمیمگیری کرد.**توسعه طب اسلامی و چالشهای بهداشتی**
هادی یزدانی با انتقاد از رویکرد تقدسگرایانه نسبت به تاریخ طب سنتی، بیان کرد که برخی افراد با ارجاع به مفاهیمی چون مزاج و حجامت، علم پزشکی مدرن را زیر سوال میبرند. او همچنین به نظرات برخی علما، از جمله آیتالله جوادی آملی و آیتالله بیات زنجانی، اشاره کرد که وجود «طب اسلامی» بهعنوان یک حوزه مستقل را نفی کرده و تأکید دارند که پیامبر و ائمه برای درمان به متخصصان زمان خود رجوع میکردند. بر اساس تحلیل یزدانی، آنچه از تاریخ پزشکی باقی مانده، مرتبط با طب کلی است و نه طب اسلامی.
او ادامه داد که در ایران، طب سنتی و اسلامی بهسرعت در حال گسترش است و این جریانات توانستهاند حتی وزارت بهداشت را متقاعد کنند که رشتهای با عنوان «طب ایرانی» در مقطع دکتری راهاندازی کنند. در حالی که پیشبینی میشد این رشته به بررسی تاریخ طب بپردازد، به تدریج به یک مسلک مستقل تبدیل شده است که افراد زیادی از آن بهرهمند میشوند.
یزدانی همچنین هشدار داد که افزایش نگرشهای ضد واکسن، به ویژه با حمایت چهرههای بینالمللی، میتواند باعث کاهش سرمایهگذاریهای تحقیقاتی و بازگشت بیماریهایی چون سرخک و فلج اطفال شود. او به خطرات ناشی از تصور اینکه واکسیناسیون مؤثر نیست، پرداخته و گفت که نظام سلامت ایران از اوایل دوران پهلوی به بهبود بهداشت عمومی و پیشگیری از بیماریها کمک کرده است.
این پزشک به نقش کلیدی نظام بهداشتی ایران در ریشهکنی بیماریهایی مانند فلج اطفال در دهه ۷۰ اشاره کرده و ابراز نگرانی کرد که صدا و سیما با تبلیغ برنامههای شبهعلمی، باعث کاهش اعتماد به واکسنها و دستاوردهای بهداشتی شود.### پیامدهای جریان ضد واکسن و ضرورت واکسیناسیون
به نقل از یزدی، امتناع از واکسیناسیون مشابه قتل شبهعمد است و به همین دلیل باید با این جریان مقابله جدی صورت گیرد. وی سه راهکار به منظور مقابله با این تهدید مطرح کرد. او بر لزوم آموزش عمومی تاکید کرد و پیشنهاد داد که باید ابزارهای قانونی سختگیرانهای مانند جرمانگاری امتناع از واکسیناسیون وضع شود. یزدی به این نکته اشاره کرد که والدینی که از واکسینه کردن فرزندان خود در برابر بیماریهایی همچون سرخک خودداری میکنند، ممکن است جان آنها را به خطر بیندازند. از اینرو، وضع قوانین مؤثر بهمنظور الزام واکسیناسیون ضروری است.
یزدی همچنین بر اهمیت **کنترل مرزها** بهمنظور جلوگیری از ورود بیماریها از کشورهای همسایه تأکید کرد و خاطرنشان کرد که **مبارزه با شبهعلم** نیز باید بهطور مستمر دنبال شود تا هیچکس نتواند با به آوردن دلایل غیرمعتبر چون مذهب و سنت خود را مقابل علم قرار دهد.
