به گزارش خبرآنلاین، اخیراً برخی کافههای قم با نامهایی مثل ژیهات، پرالین و کی آر بی، توجهات را به خود جلب کردهاند. قم که بهخاطر ویژگیهای مذهبیاش شناخته میشود، حالا با وجود کافهها در حال معرفی ابعاد جدیدی از خود است.
**چهره دوگانه قم**
برخی منابع مینویسند که قم دو چهره متمایز دارد. در خارج از این شهر، تصویر آن بهعنوان یک کانون مذهبی پیچیده شده و ساکنان آن در این چارچوب تعریف میشوند. اما در واقع، زندگی در قم مانند سایر شهرهای ایران بهطوری عادی ادامه دارد. افراد در این شهر به فعالیتهای مختلفی مشغول هستند و گروهی نیز در زمینههای مذهبی کار میکنند، در حالی که دیگران به تجارت و مشاغل خصوصی خود مشغول هستند.
**واکنشها به فعالیتهای اجتماعی**
بهدلیل واکنشهای عمومی به وضعیت قم، برخی امور عادی در دیگر نقاط ایران در این شهر غیرعادی به نظر میرسد. گروههای مختلف در این شهر بخشی از تلاشهای غیرعادی برای جلوهگری وضعیت قم را به عهده گرفتهاند، مسألهای که تازگی ندارد. مثلاً در ایام شیوع کرونا، تعدادی در قم علیه واکسیناسیون دست به تجمع زدند، اما میزان پوشش خبری این وقایع در سایر نقاط کشور به اندازه قم نبود.
**پاسخ به سوال ناگهانی درباره کافهها**
دقیقاً زمانی که خبر پلمب یکی از کافههای قم بهخاطر افتتاحیهای غیراستاندارد منتشر شد، سوالاتی مطرح گردید مبنی بر اینکه آیا واقعاً قم کافهای دارد؟ بسیاری که فقط برای مقاصد مذهبی به این شهر سفر کردهاند، از وجود کافهها بیخبر بودند. اما با یک جستوجوی ساده، معلوم میشود که آمار کافهها در قم بهطور چشمگیری افزایش یافته است.
**رشد کافهها در قم**
روحالله قربانیان، رییس اتحادیه صنف بستنی و کافههای قم، در اسفند ۱۴۰۲ اعلام کرد که حدود ۶۰۰ کافه و قهوهسرا در قم وجود دارد که ۲۰۰ مورد از آنها مجوز ندارند. فاطمه قهرمانی، فعال فرهنگی، آمار این کافهها را ۷۰۰ ذکر کرده و برخی منابع محلی حتی شمار آنها را بیش از ۹۰۰ عنوان میکنند.
**تحول در ذائقه مردم قم**
قربانیان همچنین بر این نکته تأکید کرد که تغییرات ذائقه مردم قم عامل اصلی رشد بیسابقه کافهها در این شهر بوده است. این تحول ممکن است از دیدگاه برخی ناظران پنهان باشد، چراکه آنها اغلب قم را از زاویه اقتصادی و مذهبی میبینند.
قم در حال حاضر چهرهای متفاوت از گذشته دارد و دیگر محدود به چهارراه بازار و فلکه صفاییه نیست. این شهر نه تنها از نظر فیزیکی گسترش یافته بلکه در ابعاد اجتماعی نیز تغییرات شگرفی را تجربه کرده است. کافهها بهعنوان محلی برای گذران وقت نسلهای مختلف، در واقع به عادت اجتماعی مردم تبدیل شدهاند. در شرایطی که برگزاری کنسرت و اجراهای زنده با موانع جدی روبهرو است، تغییرات اجتماعی بهخصوص در زمینه کافهنشینی ایجاب میکند که جامعه بهجای ممانعت، به این تحولات واکنش مناسب نشان دهد.**رشد کافهها و تغییر الگوهای اجتماعی در قم**
قم، به عنوان یکی از شهرهای مذهبی ایران، اخیراً شاهد افزایش کافهها و تغییر در فرهنگ اجتماعی و اوقات فراغت مردم بوده است. به گفته کارشناسان، این کافهها با تطبیق با فرهنگ محلی و ارائه خدمات متنوع، به جزئی از زندگی روزمره مردم تبدیل شدهاند. این روند نشاندهنده تعادل میان سنت و مدرنیته در قم است و برای گروههای مختلف جذاب شدهاند.
**تحول فضای تفریحی قم**
تاریخ تحولات اجتماعی در قم به گذشته برمیگردد. در سالهای ۶۰ و ۷۰، این شهر دو شهربازی معروف به نامهای پارک سالاریه و پارک ۷۲ تن داشت. اما با گذر زمان، پارک سالاریه به دلیل سوءاستفادههای مالی به بخشهای مختلف تقسیم شد و فقط خاطرهای از آن باقی ماند. پارک ۷۲ تن نیز به دلایل قانونی مدتها تعطیل بود. شهرداری قم برای جبران این فقدان، تلاشهایی برای ایجاد فضاهای تفریحی جدید انجام داد، هرچند با موانع فرهنگی مواجه شد.
**محدودیتهای فرهنگی و تعلقات اجتماعی**
برگزاری کنسرت و اجرای موسیقی زنده در قم ممنوع است و مردم به شهرهای اطراف برای شرکت در برنامههای فرهنگی میروند. همچنین، در سالهای گذشته سینماهای قم پاسخگوی نیازهای تفریحی مردم نبود و این مسأله باعث میشد تا مردم تنها تفریح خود را غذا خوردن بدانند.
در این میان، کافهها و بستنیفروشیها به تدریج رشد کردند و به نقاط تجمع برای مردم تبدیل شدند. فلکه شهید دستغیب به مرکز بستنیفروشیها تبدیل شده و فلکه شهید مفتح هم به میدان کافهها معروف گردیده است.
**محدودیتها و واکنشها**
واکنشهای فرهنگی به رشد کافهها در قم در ابتدا محدودکننده بوده است. در دهه ۸۰، پلمب کافهها به دلیل حضور جوانان به امری عادی تبدیل شد. برخی کافهها برای رعایت محدودیتها، فضاهای مجزایی برای دختران و پسران در نظر گرفته بودند. همچنین، محدودیتهای عجیبی مانند نحوه سرو کیک تولد و زمان صدور مجوزها به کافهها فشار میآورد.
**کافهنشینی در آمار جهانی**
جالب است که با وجود این محدودیتها، تعداد کافهها در قم به قدری افزایش یافته که از شهرهایی همچون لندن و نیویورک نیز بیشتر است. بر اساس آمارها، قم با تراکم کافههایش به شکل قابل ملاحظهای در الگوهای اجتماعی جدید پیشتاز شده و دگرگونیهای فرهنگی را نمایان کرده است.### رونق کافهداری در قم و محدودیتهای جدید
قم به عنوان یک کلانشهر مذهبی ایران، به میزان قابل توجهی از کافهها بهرهمند است. طبق آمار، این شهر با جمعیت حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، دارای ۹۰۰ کافه است که به این ترتیب، به ازای هر صد هزار نفر، ۶۰ کافه وجود دارد. این نسبت در مقایسه با شهرهایی چون نیویورک و لندن، جالب توجه به نظر میرسد. نیویورک با جمعیتی نزدیک به ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، ۴ هزار کافه دارد که به ازای هر صد هزار نفر، ۴۷ کافه محاسبه میشود. تهران نیز با ۱۳ میلیون نفر و ۶ هزار کافه، به ازای هر صد هزار نفر، ۴۶ کافه دارد.
مصرف قهوه در قم نیز رو به افزایش است. شواهد نشان میدهد که برگزار شدن نمایشگاه قهوه و تجهیزات آن در قم، به استقبال بالایی از سوی فعالان این حوزه منجر شده و نشاندهنده علاقه بالای شهروندان به قهوه و کافهنشینی است.
#### کافهنشینی؛ تفریحی برای همه
مسیرهای اجتماعی در قم، به ویژه برای جوانان، محدود است. زهره، دانشجوی کارشناسی ارشد، میگوید که کافه رفتن یکی از تفریحات چندگانهای است که در این شهر با محدودیتهای کمتری مواجه است. او و دوستانش کافهها را به عنوان فضایی امن برای گفتوگو و فراغت انتخاب کردهاند. احمد، دانشجوی ۲۳ ساله دیگر، نیز به کار در کافهها به عنوان یک محیط مناسب برای کار اشاره میکند و معتقد است که این فضا به او و همکارانش کمک میکند که کارهای خود را به راحتی انجام دهند.
جالب این که کافهنشینی در قم تنها به جوانان محدود نمیشود و طلاب هم از این فضا بهره میبرند. حسن، طلبه ۳۵ ساله، کافهها را جزء جداییناپذیر زندگی خود میداند و به این نکته اشاره میکند که لباس روحانیت هیچ مشکلی برای حضور در کافهها ایجاد نمیکند و روحانیون نیز به راحتی به این مکانها رفتوآمد دارند.
#### ممنوعیت پروانه کسب برای کافهها
اخیرا، خبری مبنی بر عدم صدور پروانه کسب برای کافهها در قم منتشر شده است. سرهنگ فرامرزی، رییس پلیس نظارت بر اماکن عمومی، اعلام کرده که این اقدام به دلیل ایجاد یک کافه بدون مجوز و برگزاری مراسم با موسیقی زنده صورت گرفته است. موسیقی زنده در کافهها در قم به شدت ممنوع است و این موضوع همیشه از سوی مسئولان پیگیری شده است.
این تصمیم در حالی اتخاذ میشود که در دیگر شهرهای ایران، کافهها و رستورانها از چنین محدودیتهایی برخوردار نیستند، و این تنها در قم و چند شهر دیگر با عناوین مثل “درخواستهای مردمی” محدودیتهایی ایجاد میشود.در پی نظارتهای پلیس در قم، کافهای که بدون پروانه رسمی به افتتاح پرداخته بود، پلمب شد. سرهنگ فرامرزی، رئیس پلیس نظارت بر اماکن عمومی این موضوع را مطرح کرد و افزود که فرد متصدی بدون مجوز، مراسمی با پخش موسیقی زنده و اقدامات غیرمتعارف برگزار کرده بود. این کافه به علت عدم رعایت قوانین مربوطه پلمب و قرار است بر اساس مصوبات شورای تأمین امنیت استان، مجوز جدیدی برای فعالیت به آن داده نشود، مگر آنکه نوع فعالیت خود را تغییر دهد. پرونده قضایی نیز برای متصدی کافه تشکیل و به معاون دادستان ارسال میشود.
محمود مسگری، عضو شورای شهر قم در واکنش به این موضوع گفت که صدور مجوزها بر عهده اتحادیهها و اتاق اصناف است و وظیفه نظارت با نیروی انتظامی و پلیس اماکن است. وی اظهار داشت که تعدادی از واحدها به صورت غیرمجاز فعالیت میکنند و سیاست فعلی بر عدم صدور مجوز جدید و ساماندهی واحدهای موجود تمرکز دارد.
مسگری تأکید کرد که عدم رعایت برخی ضوابط از جمله پوشش و پخش موسیقیهای خاص، از دلایل پلمب کافهها بوده، اما اشارهای به روند طولانی صدور مجوزها نکرد. او همچنین افزود که تعداد کافههای فعال در قم از نیاز شهر بیشتر است و به همین دلیل، تأکید بر عدم صدور مجوز جدید وجود دارد.
با این حال، سخنان سرهنگ فرامرزی درباره عدم صدور مجوز جدید برای کافهها با واکنش اعضای شورای تأمین استان قم مواجه شد. یکی از اعضا عنوان کرد که چنین مصوبهای از سوی شورا صادر نشده و لزوم ساماندهی در همه رستههای صنفی را تأیید کردند. همچنین، حسن مدنی، رئیس انجمن کافیشاپهای قم در گفتوگو با رسانهها، ادعاهای مربوط به توقف صدور مجوز کافهها را تکذیب و تأکید کرد که هنوز مصوبهای قانونی در این زمینه وجود ندارد. وی همچنین به رشد سریع تعداد کافهها اشاره کرد و گفت که تعداد آنها از حدود ۶۰ به ۱۲۶۰ واحد رسیده است.تعداد کافههای فعال در قم به ۱۲۶۰ واحد رسیده که به طور قابل توجهی از آمارهای ارائه شده توسط دیگر منابع فراتر است. این موضوع باعث قرارگیری قم در زمره شهرهای با تراکم بالای کافهها در سطح جهانی شده است و بهنوعی هم فرصتی برای رونق این صنعت و هم چالشی برای صنف به حساب میآید.
در گفتگو با رئیس انجمن کافیشاپهای قم و با توجه به تأکید مقامات شورای تأمین این استان که اعلام کردهاند هیچ مصوبهای برای محدودیت کافهها وجود ندارد، به نظر میرسد روند عدم صدور مجوز برای کافهها در قم به پایان رسیده است. اکنون آمار نشان میدهد که در حالی که برخی ۹۰۰ کافه و دیگران ۱۲۶۰ کافه را در این شهر ذکر میکنند، مجوز تأسیس کافههای جدید نیز هنوز برقرار است.
بهنظر میرسد حالا زمان آن رسیده که قم را به عنوان پایتخت کافههای ایران معرفی کنیم، زیرا نسبت تعداد کافهها به جمعیت در این شهر از تهران نیز بالاتر است.
