به نقل از خبرگزاری خبردونی، محققان ناسا ابراز نگرانی کردهاند که خورشید، ستارهای که حیات را در منظومهی ما ممکن میسازد، پس از یک دورهی کوتاه از کاهش فعالیت، به نظر میرسد در حال «بیدار شدن» باشد. این موضوع فرضیات قبلی دربارهی رفتار این ستاره را زیر سوال میبرد و اگر این روند ادامه یابد، ممکن است چندین دهه آینده به همراه شرایط خطرناک آبوهوای فضایی باشد.
چرخهی فعالیت خورشید حدوداً ۱۱ سال به طول میانجامد و با دورهی آرامی به نام کمینه خورشیدی آغاز میشود و سپس به اوج فعالیت، معروف به بیشینه خورشیدی، میرسد. در این دوره، خورشید بهطور مرتب طوفانهای خورشیدی قدرتمند را به سمت زمین پرتاب میکند. این الگو با عنوان چرخهی لکههای خورشیدی شناخته میشود که در آن تعداد لکههای تاریک روی سطح خورشید افزایش و کاهش مییابد.
این چرخه به چرخهای بلندمدتتر، به نام «چرخه هیل» با دوره ۲۲ ساله نیز وابسته است که در آن میدان مغناطیسی خورشید معکوس میشود و سپس دوباره به حالت اولیه بازمیگردد.
طبق گزارشات، چرخهی فعلی لکههای خورشیدی اکنون به اوج خود رسیده است. علاوه بر این، نوسانات بلندمدت دیگری در فعالیت خورشید وجود دارد که میتواند به مدت چندین دهه ادامه یابد و پیشبینی آنها دشوار است. نمونههای تاریخی، مانند دوره کمینه ماندر (۱۶۴۵-۱۷۱۵) و کمینه دالتون (۱۷۹۰-۱۸۳۰)، نشاندهندهی کاهش فعالیت خورشیدی در چندین چرخه متوالی هستند.
کاهش فعالیت خورشید در اوایل دهه ۲۰۰۰ منجر به انتشار نظریهای مبنی بر نزدیک بودن زمین به «کمینه خورشیدی عمیق» شد، نظریهای که پس از چند سال مشاهدهی بیشینه خورشیدی ضعیف در سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تقویت گردید. با این حال، چرخهی فعلی لکههای خورشیدی که اکنون به اوج خود رسیده، این نظریه را به شدت به چالش کشیده است.
مطالعهای جدید که توسط لایوساینس منتشر شده است، نشان میدهد که چندین شاخص از فعالیت خورشیدی، از جمله باد خورشیدی، میدان مغناطیسی و تعداد لکههای خورشیدی، از سال ۲۰۰۸ روندی صعودی را طی کردهاند و انتظار میرود که این روند در چرخههای آینده نیز ادامه یابد. این نتایج بر صحت نظریهی «کمینه خورشیدی عمیق» سوالهایی ایجاد کرده است.
جیمی جاسینسکی، فیزیکدان پلاسما در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، در این باره گفت: «همهی نشانهها نشان میدادند که خورشید به یک دوره طولانی کاهش فعالیت وارد میشود. اما اکنون تغییر این روند شگفتآور است؛ خورشید آرام آرام در حال بیدار شدن است.»
بیشینه خورشیدی اخیر بهطور رسمی از اوایل ۲۰۲۴ آغاز شده و اکنون در آستانهی پایان آن قرار داریم. این دوره برخلاف پیشبینیها به وقوع پیوسته است. کارشناسان پیشبینی کرده بودند که این بیشینه در سال ۲۰۲۵ و مشابه چرخهی قبلی خواهد بود. اما روند فعلی نشان داده است که این پیشبینیها نادرست بوده و فوقالعاده فعالتر از آنچه که انتظار میرفت، آغاز شده است.خورشید در حال حاضر در یک دوره بیشینه فعالیت خود قرار دارد و بهروزرسانیهایی در پیشبینیهای مربوط به این پدیده ارائه شده است. طبق گزارشها، تعداد لکههای خورشیدی در این بازه، بیشترین میزان در دو دهه اخیر را نشان میدهد و همچنین، رکوردی از پرتاب شرارههای قوی نوع X به ثبت رسیده است. در این راستا، زمین نیز با چندین طوفان ژئومغناطیسی بزرگ مواجه شد، که مهمترین آن در مه 2024 اتفاق افتاد؛ این رویداد منجر به بروز شفقهای قطبی بیسابقهای در قرنهای اخیر شد و خساراتی بالغ بر 500 میلیون دلار به همراه داشت.
در 7 سپتامبر 2025، پدیدهای به نام خروج جرم تاجی خورشیدی رخ داد که موجب یک طوفان ژئومغناطیسی خفیف روی زمین گردید. پژوهشگران هشدار میدهند که این وضعیت ممکن است در دهههای آتی به امر عادی تبدیل شود. این هشدار به دلیل وابستگی روزافزون جوامع به فناوریهای مدرن و آسیبپذیری آنها در برابر اختلالات ناشی از آبوهوای فضایی صادر شده است؛ از شبکههای برق و سیستمهای جیپیاس گرفته تا ماهوارههایی که ممکن است تحت تاثیر طوفانهای خورشیدی از کار بیفتند.
دلایل کاهش فعالیت خورشید در چند دهه گذشته و همچنین عامل فعالیت کنونی آن هنوز بهطور کامل درک نشده است. جاسینسکی بیان کرده است که روندهای بلندمدت در این زمینه بسیار پیشبینیناپذیر هستند. همچنین، یک پژوهش منتشرشده در اوایل سال 2025 پیشنهاد داده که فعالیت روزافزون خورشید ممکن است مرتبط با یک چرخه دورانی کمترشناختهشده به نام «چرخه گلیسبرگ سدهای» باشد، هرچند که در مطالعه اخیر به این موضوع اشارهای نشده است.
