### تأثیر هوش مصنوعی بر تواناییهای شناختی انسانها
به گزارش خبرآنلاین و به نقل از سیتنا، با راهاندازی چتجیپیتی در آبانماه ۲۰۲۲، ابزارهای هوش مصنوعی به بخشی اجتنابناپذیر از زندگی روزانه کاربران اینترنت تبدیل شده و نحوه جستوجو، تحلیل دادهها و تولید محتوا را به طور قابل توجهی متحول کردهاند. در کنار این پیشرفتها، پژوهشگران به بررسی آثار این فناوری بر تواناییهای شناختی انسان پرداختهاند و نتایج اولیه برخی از مطالعات، احتمال وجود اثرات منفی بر مغز را نشان میدهد.
آخرین تحقیق توسط گروهی از محققان رسانه از مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) انجام شده که پیشنویس آن با عنوان «اثر چتجیپیتی بر مغز» منتشر شده است. این مطالعه با مشارکت ۵۴ نفر از آمریکاییهای ۱۸ تا ۳۹ ساله در طول ۴ ماه اجرا شده است. شرکتکنندگان موظف بودند ۴ متن مختلف بنویسند؛ یک بار با کمک چتجیپیتی، بار دیگر با استفاده از موتورهای جستوجو مانند گوگل و یاهو، و بار سوم بدون هیچ ابزار دیجیتال و تنها با اتکای به ذهن خود.
پژوهشگران با اندازهگیری فعالیت الکتریکی مغز این افراد متوجه شدند که در سه مرحله ابتدایی، افرادی که با چتجیپیتی نوشته بودند، کاهش قابل توجهی در فعالیت الکتریکی مغز نشان دادند، که این کاهش حتی از گروهی که از موتور جستوجو استفاده کرده بودند، بیشتر بود. در مرحله نهایی، بخشی از شرکتکنندگان تغییر نقش دادند و تنها ۱۸ نفر به پایان این مرحله رسیدند. یافتهها نشان داد که افرادی که پس از استفاده از چتجیپیتی مجبور به نوشتن بدون آن شدند، دچار افت شدید فعالیت مغزی، کاهش حس مالکیت متن و ضعف در یادآوری مطالب شدند؛ حالتی که پژوهشگران به آن «بدهی شناختی» میگویند.
مقالات دیگر نیز نتایج مشابهی را گزارش کردهاند. یک تحقیق در سال ۲۰۲۵ نشان میدهد که افراد بهویژه در سنین ۱۷ تا ۲۵ که از هوش مصنوعی استفاده بیشتری میکنند، دچار افت قابل توجهی در تفکر انتقادی شدهاند. این پدیده بهعنوان «واگذاری شناختی» شناخته میشود و به معنای تکیه بر ابزارها به جای تحلیل ذهنی است. مرور پژوهشهای سال ۲۰۲۴ نیز نشان داده است که وابستگی به هوش مصنوعی ممکن است منجر به کاهش تمرکز، افت حافظه و انزوای اجتماعی شود.
با این حال، کارشناسان بر این باورند که راه حل در ترک کامل هوش مصنوعی نیست بلکه نحوه استفاده از آن بسیار مهم است. آنها تاکید دارند که زمانی که کاربر مراحل تحلیل، تصمیمگیری و حل مسائل را به طور کامل به هوش مصنوعی واگذار نکند، این فناوری میتواند منبع الهام خلاقیت و ابزاری برای یادگیری عمیقتر باشد.
