به گزارش خبردونی و بر اساس اطلاعات هوشیو، جهان هوش مصنوعی در حال تجربه تحولی بیسابقه است. دیگر تنها صحبت از رقابت نیست، بلکه آمارهای موجود نشاندهنده تغییر در توازن قدرت جهانی هستند. یک تحقیق جامع که رفتار کاربران و توسعهدهندگان را در پلتفرم «هاگینگفیس» (Hugging Face) از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ بررسی کرده، حقایق عمیقی را نمایان کرده است که موجب نگرانی مقامات پنتاگون و مدافعان آزادی اطلاعات شده است. این گزارش بهخوبی نشاندهنده ظهور و رشد چشمگیر چین در این حوزه و کاهش شفافیت در زمینه هوش مصنوعی است.
### کاهش سلطه آمریکا
حدود چند سال پیش، دنیای مدلهای هوش مصنوعی بهطور عمده تحت تسلط آمریکا بود. غولهایی چون گوگل، متا و OpenAI، بیش از ۶۰ درصد از توجه جهانی را به خود اختصاص داده بودند. اما اکنون اوضاع تغییر کرده است. بر اساس آمارهای جدید، نفوذ این شرکتها در حال کاهش است و بازیگران تازهای به صحنه وارد شدهاند. توسعهدهندگان مستقل و جامعه برنامهنویسان، قدرت را از دستان شرکتهای بزرگ خارج کردهاند. اما نقطه عطف اصلی در سال ۲۰۲۵ شکل گرفت: **چین از آمریکا پیشی گرفت.**
به عنوان اولین بار در تاریخ این اکوسیستم، سهم دانلود مدلهای توسعهیافته در چین به ۱۷.۱ درصد رسید، در حالی که آمریکا تنها ۱۵.۸ درصد سهم داشت. این تغییر نهتنها عادی نیست بلکه یک زنگ خطر ژئوپلیتیک محسوب میشود. چینیها با مدلهای چندوجهی و استدلالگر خود، بازار جهانی را به تسخیر خود درآوردهاند و بهنوعی آغازگر «عصر چینی-چندوجهی» شدند.
### جهش عظیم در اندازه و سرعت
اگر تصور میکنید هوش مصنوعی تنها به لحاظ هوش افزایش یافته، در اشتباهید. این سیستمها به طرز شگفتآوری بزرگتر شدهاند. اندازه متوسط مدلهایی که کاربران دانلود میکنند، نسبت به سال ۲۰۲۰ **۱۷ برابر** افزایش پیدا کرده است. این تغییر به لطف پیشرفتهای مهندسی مانند فشردهسازی مدل و معماریهای نوآورانه به وقوع پیوسته است. اما این مدلهای عظیم نیازمند منابع زیادی هستند و مدیریت آنها پیچیدهتر از گذشته است. به همین دلیل، لایهای جدید در بازار ظهور کرده است: **«واسطههای قدرت»**.
گروههایی نظیر lmstudio و comfy اکنون بهعنوان دلالان دانش فعالیت میکنند؛ آنها مدلهای سنگین را بهینهسازی کرده و به دست کاربران میبرند. بیش از ۲۲ درصد از دانلودهای اخیر مربوط به این واسطهها است.
### کاهش شفافیت
تاریکترین قسمت این گزارش به کاهش روزافزون «شفافیت» مربوط است. اکوسیستم سابق هوش مصنوعی که به شفافیت و باز بودن شهرت داشت، اکنون به مجموعهای از جعبههای سیاه بدل شده است. آمارها نگرانکننده است: در سال ۲۰۲۲، حدود ۷۹.۳ درصد از مدلهای دانلود شده دارای دادههای آموزشی شفاف بودند، در حالی که در سال ۲۰۲۵ این رقم به **۳۹ درصد** کاهش یافته است.
مدلهایی که خود را «باز» معرفی میکنند، در واقع تنها دارای «وزنهای باز» هستند و اطلاعات دقیقی درباره دادههای آموزشی خود ارائه نمیدهند. برای نخستین بار، دانلود مدلهای نیمهشفاف از مدلهای متنباز واقعی بیشتر شده است. این نوع پنهانکاری ۱.۷ برابر افزایش یافته و شرکتها به بهانههای تجاری و امنیتی، دسترسی به رازهای مدلهای خود را محدود کردهاند.
### کتابخانهای که عمومی نیست
وضعیت فعلی میتواند با یک تمثیل ساده بیان شود: تصور کنید یک کتابخانه عمومی که پیشتر بهراحتی برای همه قابل دسترسی بود، ناگهان قوانین جدیدی وضع کند. حالا کتابهای پرمحتوا (مدلهای بزرگ) در اتاقهای بسته نگهداری میشوند و فقط به کسانی اجازه دسترسی داده میشود که اطلاعات شخصی خود را ارائه دهند و تعهدنامه امضا کنند. بدتر از همه، هیچکس نمیداند نویسندگان این کتابها، دادههای خود را از کجا گرفتهاند.تحولات اخیر در حوزه هوش مصنوعی بسیاری از کارشناسان را به نگرانی واداشته است. به نظر میرسد که مفهوم «کنترل مدل» و مجوزهای محدودکننده، تلاشهایی هستند برای تمرکز قدرت در زمانی که هوش مصنوعی به یک منبع ثروت و اقتدار تبدیل شده است.
این تحولات مشابه یک بازی استراتژیک هستند که در آن ایالات متحده به عنوان نخستین بازیکن، گامی مهم برداشت و اکنون چین بهطور هوشمندانه در حال ساماندهی نیروهای خود است تا در این رقابت پیروز شود.
قدرت دوباره در حال متمرکز شدن است، اینبار نه در دره سیلیکون، بلکه در مراکز تحقیقاتی پکن و شانگهای. کاهش شفافیت و افزایش انحصار به مطرح شدن این سوال مهم منجر شده است: آیا هوش مصنوعی بهعنوان ابزاری برای تقویت دموکراسی و دسترسی آزاد به اطلاعات باقی خواهد ماند یا به یک سلاح محرمانه در خدمت قدرتهای بزرگ تبدیل خواهد شد؟ زمان آن را مشخص خواهد کرد، با این حال، شواهد فعلی به نفع آزادیها نیست.
