### ضایعات نانوایی و چالشهای جهانی آن
به گزارش خبرگزاری مهر، آمارها نشان میدهد که سالانه ۷ تا ۱۰ درصد از ضایعات نانوایی در سراسر زنجیره تأمین در بسیاری از کشورها تولید میشود. این موضوع به ویژه در اروپا نگرانکننده است، جایی که نان حدود ۵۳.۶ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص میدهد.
در بریتانیا، نزدیک به ۴۴ درصد از نان در مراحل تولید هدر میرود. سوء مدیریت، خرابی تجهیزات و تولید غیرضروری از جمله دلایل اصلی این هدررفت هستند. به طور تقریبی، سالانه ۲۹۰ هزار تن ضایعات نانوایی در بریتانیا تولید میشود که این امر به افزایش ضایعات غذایی و آسیبهای اقتصادی و زیستمحیطی دامن میزند. در سوئد نیز وضعیت مشابهی وجود دارد و تخمین زده میشود که میزان ضایعات نانوایی سالانه به ۲۹۸۷۰ تن در خانوارها و تقریباً ۸۰۴۱۰ تن در زنجیره تأمین برسد.
در ایالات متحده، حدود ۲۰ درصد نان در منازل و ۱۲ درصد در خردهفروشیها هدر میرود. آلمان نیز با اتلاف ۱۴ درصد از زبالههای نانوایی در مراحل تولید مواجه است و در لهستان، سالانه حدود ۱۷۰ هزار تن ضایعات نانوایی ایجاد میشود.
### ضایعات نان در ایران
برخی کارشناسان ضایعات نان را به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات ملی میشمارند. علیرغم اینکه ایران فقط یک درصد از جمعیت جهان را تشکیل میدهد، حدود ۲.۵ درصد از گندم جهانی را مصرف میکند. بخش قابل توجهی از این مصرف از ضایعات خانوارها ناشی میشود. طی سالها، ضایعات نان و آرد هزینههای زیادی را به اقتصاد کشور وارد کرده و یارانههای تخصیصی به نان از طریق هدررفت فیزیکی گندم و آرد به شدت کاهش یافته است.
به گفته کارشناسان، حدود ۳۰ درصد از ضایعات نان در مرحله مصرف شکل میگیرد. عواملی نظیر قیمت پایین نان، نبود نانوایان با تجربه، عدم رعایت اصول تهیه خمیر و کیفیت نان میتوانند بر این مسئله اثرگذار باشند. همچنین آلودگی میکروبی ناشی از نگهداری غیر بهداشتی میتواند به افزایش ضایعات و بروز بیماریها منجر شود.
تحقیقات نشان میدهد که عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همچون سطح تحصیلات، درآمد خانوار، نوع غذا و تعداد نان خریداری شده بر میزان ضایعات تأثیرگذار هستند. بر اساس یک مطالعه در تهران، نان سنگک با ۲۸ درصد و نان تافتون با ۳۷ درصد به ترتیب کمترین و بیشترین میزان ضایعات را دارند.
طبق آمار کمیسیون کشاورزی، هر ایرانی به طور متوسط روزانه ۵۰ گرم و سالانه ۱۸ کیلوگرم ضایعات نان تولید میکند. بهبود آموزش نانوایان و ایجاد انگیزه شغلی میتواند به طور قابل توجهی در کاهش این ضایعات مؤثر باشد.
ضایعات نان میتوانند به عنوان منبع تغذیه برای میکروارگانیسمها مورد استفاده قرار گیرند، اما مصرف آنها به عنوان خوراک دام ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد. کپک نان به ویژه آفلاتوکسین، میتواند بر سلامت دام و انسان تأثیر بگذارد. در مجموع، استفاده از این ضایعات باید با احتیاط مدیریت شود تا عواقب منفی آن به حداقل برسد.**کاهش ضایعات نان در ایران: راهکارهایی موثر در سه سطح**
طبق بررسیها، برای کاهش ضایعات نان در ایران، نیاز است که اقدامات در سه سطح خانوار، نانوایی و سیاستگذاری کلان برنامهریزی شود.
**۱. سطح خانوار:**
– روشهای نگهداری نان باید بهبود یابد.
– فریز کردن نان در بستههای کوچک و مصرف تدریجی توصیه شده است.
– گرمکردن نان فریز شده با استفاده از شعله ملایم یا توستر به حفظ کیفیت آن کمک خواهد کرد.
– خرید به اندازه و روزانه به جای انبار کردن به کاهش ضایعات کمک میکند.
– استفاده از کیسههای پارچهای به جای پلاستیک نیز تشویق میشود.
– نان مانده میتواند در تهیه پودر سوخاری و غذاهایی مانند سوپ و آش مورد استفاده قرار بگیرد.
**۲. سطح نانوایی و تولید:**
– ارتقاء کیفیت تولید نان از راه استفاده از آرد استاندارد و بهبود فرآیندهای خمیرگیری پیشنهاد شده است.
– جلوگیری از پخت نیمپز و افزایش مهارت نانواها از طریق آموزش ضروری به نظر میرسد.
– تنظیم میزان تولید بر اساس نیاز واقعی محله و ارائه نان در اندازههای مختلف از دیگر توصیههاست.
**۳. سیاستهای کلان:**
– ابلاغ نرخ سالیانه نان بر اساس قیمت تمام شده و نظارت بیشتر بر تبدیل گندم به آرد و جلوگیری از قاچاق ضروری است.
– تولید انواع آرد مناسب برای نان با کیفیت یکنواخت و حمایت از نانواییهای صنعتی و نیمهصنعتی نیز مورد توجه قرار گرفته است.
– راهاندازی کمپینهای رسانهای برای آموزش شیوههای نگهداری نان و تقویت خرید مسئولانه میان مردم از دیگر موارد مطرح شده است.
– اصلاح نظام یارانه نان و تعامل با مردم از طریق کارتهای خرید نان یا سهمیهبندی هوشمند برای کاهش هدررفت نیز پیشنهاد شده است.
**جمع بندی:**
کاهش ضایعات نان در ایران نیازمند همکاری گسترده است. خانوادهها با رعایت شیوههای نگهداری، نانواییها با بهبود کیفیت و سیاستگذاران با اصلاح نظام یارانهای میتوانند نقش موثری در این زمینه ایفا کنند.
