**گزارش سفر مظفرالدینشاه قاجار به فرنگ**
مظفرالدینشاه قاجار در آخرین ماه سال ۱۳۱۷ هجری قمری، نخستین سفر خود به اروپا را آغاز کرد و تمامی جزئیات آن را به صورت روزنگاشت ثبت کرد. روایت روزنامهنگاری وی در تاریخ سیزدهم جمادیالآخر ۱۳۱۸ (شانزدهم مهر ۱۲۷۹) به شرح زیر است:
در آغاز صبح، پس از بیدار شدن و گذشت یک ساعت، شاه قاجار سوار بر کالسکه به گشت و گذار در باغی واقع در سر کوه قدیم بوداپست رفت. وزیر همایون، که پیشتر در رکاب ناصرالدینشاه به فرنگ آمده بود، این مکان را توصیف کرده بود، هرچند که در این مرتبه در کنار او نبود. در این گشت وگذار، موثقالدوله، امیربهادر جنگ و قوامالسلطنه نیز همراه بودند. پس از تماشای باغ، به میدانی رسیدند که در آن حدود دویست زاغه برپا شده بود و هر کدام شامل دکانهای مختلفی بود. این مکان با نظم و ترتیبی مثالزدنی از کالاها و میوهها پر شده بود.
پس از بازگشت به منزل، ناهار صرف کرده و مدتی استراحت کردند. سپس با کشتی به تماشای جزیرهای در دل رودخانه دانوب رفتند که جزئیات آن پیشتر ذکر شده بود. در این سفر، سوار بر تراموا نیز شدند و در بازگشت، دوباره با کالسکه به منزل برگشتند.
بعد از ترک خاک صربستان، تلگرافی از جانب مظفرالدینشاه به پادشاه صربستان ارسال شد تا از زحمات آنان قدردانی کند. پاسخ پادشاه صربستان، ضمن ابراز خرسندی از دیدار شاه قاجار، به تعلق خاطر ویژهای نسبت به این دیدار اشاره داشت.
به مناسبت عید مولود، شاه قاجار به همراه هیئت همراه در بوداپست حضور داشتند و با دریافت خبری مبنی بر بارش برف در تبریز، خوشحال شدند. تلگرافی از حاجبالدوله مبنی بر اوضاع هوا و بارندگی در تبریز دریافت کردند که نشاندهنده امیدواری به افزایش وفور کالاها بود.
پس از این مطالب، شاه و همراهانش برای دیدن تئاتر به کالسکه سوار شدند. در این تئاتر، نمایشی با رقص و موسیقی اجرا شد که شامل طرحهای میوهای بود و بسیار مورد توجه واقع شد. پس از پایان نمایش، شاه قاجار به منزل بازگشت و شام صرف کرد و به استراحت پرداخت.
منبع: مظفرالدینشاه قاجار، «سفرنامه فرنگستان، سفر اول»، تهران: شرق، چاپ دوم، ۱۳۶۳.
