به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، کتاب «تاریخ جنگهای ایران، از مادها تا به امروز» نوشته علی غفوری، نگاهی جامع به تاریخ نبردهای ایران از دوران مادها تا کنون دارد. غفوری در این اثر، به بررسی جنگهایی میپردازد که در طول تاریخ کشورمان به وقوع پیوسته، اما تحقیقات کمتری بر روی آنها انجام شده است. او تصریح میکند که با وجود اهمیت علم و اقتصاد در دنیای امروز، تسلط بر تاریخ نظامی و جنگها همچنان برای فهم تحولات اجتماعی و سیاسی اهمیت دارد.
این کتاب شامل سیزده فصل است و مؤلف برای تدوین آن از حدود ۶۰ منبع معتبر استفاده کرده است. روایت از نبردهای ایران در دوران باستان آغاز میشود و به دورههای هخامنشی، اشکانی و ساسانی میپردازد. غفوری سپس به جنگها و درگیریهای دوران غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان پرداخته و ادامه تاریخ را با بررسی حمله اعراب و یورش مغولها، حکومت مغول و جنگهای مربوط به سلسلههای صفوی، افشاری، زند و قاجار دنبال میکند.
فصلهای پایانی به دوره معاصر اختصاص دارد و شامل نوسازی ارتش در زمان رضاشاه، حمله متفقین به ایران و جنگ ایران و عراق است. این بخش همچنین به عملیاتهای مختلف در طول جنگ و فتح خرمشهر توجه میکند. مؤلف در این کتاب به ابتکار و شجاعت ایرانیان در سالهای اولیه انقلاب ۱۳۵۷ اشاره کرده و توانایی سازماندهی آنان در نبردهای نوین را مورد بررسی قرار میدهد.
فصل سیزدهم این کتاب به جنگ ایران و عراق میپردازد و تحلیلی تاریخی از این نبرد ارائه میکند. غفوری در این فصل به چگونگی شروع جنگ توسط صدام و ناتوانی او در درک قدرت ملت ایران اشاره میکند. مقاومت و وطنپرستی اقوام مختلف ایرانی در برابر تجاوزات نیز از دیگر نکات مهم این فصل است.
همچنین وضعیت ارتش ایران در زمان حمله عراق را تحلیل کرده و میراث مشکلات ناشی از کودتای نوژه و بیاعتمادی انقلابیون را مورد توجه قرار میدهد. این کتاب با هدف روشن ساختن تاریخ نظامی ایران، تلاشی برای تحلیل کامل جنگهای شکلگرفته در طول تاریخ کشورمان به شمار میرود.در مقالهای تحلیل شده است که وضعیت ارتش ایران در برابر تهاجم عراق چگونه بوده است. نویسنده به این نکته اشاره میکند که در زمانی که صدام حسین تمامی نیروهای ارتش خود را به میدان جنگ فرستاده بود، تنها دو لشکر زرهی اهواز و باختران به طور ناقص در مقابل دشمن حضور داشتند.
نویسنده همچنین به کاهش قدرت ارتش اشاره دارد و اظهار میکند که لشکرهای دیگر مانند ۶۴ ارومیه و ۸۴ خرمآباد، که در منطقه خدمت میکردند، آمادگی نداشتند. وی علت این تضعیف را به کودتای نوژه نسبت میدهد که منجر به شک و تردید انقلابیون به ارتش و گزارشهای آن شده بود. مسعود بختیاری، یکی از فرماندهان ارتش، در مصاحبهای بیان کرده است که نیروی زمینی از طریق منابع اطلاعاتی خود به احتمال حمله آگاه شده و این موضوع را به مقامات مربوطه گزارش کرده بودند، اما گروههای مخالف هرگونه اظهارنظر ارتش را به عنوان سناریوی کودتا تلقی میکردند.
در ادامه، مقاله به حمله سراسری هوایی عراق و بیتوجهی صدام به توان نیروی هوایی ایران میپردازد. این حمله با بکارگیری ۱۹۲ هواپیمای جنگنده به پایگاههای اصلی ایران در تهران، تبریز و دیگر مناطق انجام شد، اما نیروهای هوایی ایران با پیشبینی وقوع حمله، به انتقال و محافظت از هواپیماها پرداختند و به این ترتیب، حمله اولیه عراقیها موفقیت چندانی نداشت.
در روز اول مهر، نیروی هوایی ایران به عنوان پاسخ به حملات عراقیها دست به عملیات مهمی به نام “کمان ۹۹” زد. این عملیات بزرگترین اقدام هوایی همزمان ایران بود و توانایی این نیرو را نشان داد. انتظار میرفت که حمله متقابل ایران ضعیف باشد، اما بمبافکنهای ایرانی با هدف قرار دادن پایگاههای مختلف عراقی، دستاوردهای چشمگیری به دست آوردند.
نویسنده همچنین به سقوط خرمشهر اشاره میکند و عنوان میکند که این شهر تنها پیروزی قابل توجه صدام محسوب میشد، اما ارزش این پیروزی در برابر شکستهای دیگر کمتر بود. دفاع سرسختانه نیروهای ایرانی، که شامل دانشجویان و نیروهای مردمی بود، نتوانست در برابر قدرت نیروهای عراقی دوام بیاورد. در نهایت، شرایط جنگ به گونهای بود که خط دفاعی ایران در این منطقه شکسته شد.در رویدادها و درگیریهای نظامی، سربازان عراقی به کمک تانکهای تی-۶۲ و تی-۷۲، خرمشهر را که به یک ویرانه تبدیل شده بود، تسخیر کردند.
### سالهای سخت ۶۵ و ۶۶
در سال ۱۳۶۵، جنگ بین ایران و عراق با حملات عراقیها به مناطق غرب و شمال پیرانشهر آغاز شد. هدف این حملات بازپسگیری مناطق تحت تصرف ایران در عملیات قادر بود که تا حدودی محقق شد. در ۲۴ اردیبهشت، عراقیها حملهای وسیع به حاج عمران انجام دادند که منجر به آزادسازی برخی از نقاط خاک خود شد. سه روز بعد نیز مهران مجدداً به تصرف آنها درآمد. اما ارتش و سپاه ایران با آغاز عملیات کربلای یک و با بهرهگیری از هوانیروز و نیروی هوایی، به موفقیتی بزرگ دست یافتند و مهران را دوباره آزاد کردند.
### پذیرش قطعنامه ۵۹۸
نظامیگری عراق از سال ۱۳۶۵ به بعد برتری یافت و این امر باعث شد تا روحیه آنها تحت تأثیر قرار بگیرد و دیگر نتوانند به حملات پیشین خود ادامه دهند. با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی و نظامی، امام خمینی در ۲۷ تیر ۱۳۶۷، قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت و آتشبس را اعلام کرد.
### حمله مجدد صدام
فقط دو روز پس از پذیرش قطعنامه، صدام با نشان دادن ماهیت تجاوزکارانه خود، حملاتی از چهار محور به ایران آغاز کرد. این اقدام در برابر نیروهای پراکنده ایرانی، با مقاومت سرسختانهای مواجه شد و نهایتاً صدام مشاهد کرد که نیروهای ایرانی میتوانند ضربات جدی به ارتش او در خاک عراق وارد کنند.
### آتشبس دائمی
صدام به خوبی متوجه بود که ایران در سال ۱۳۶۷ از هر نظر آمادگی بیشتری نسبت به سال ۱۳۵۹ دارد. با اینکه جنگ، ایران را خسته کرده بود، اوضاع عراق نیز مناسب نبود. اقتصاد این کشور در نتیجه جنگ آسیب دیده و بدهی زیادی بر دوش داشت. به همین دلیل، صدام در ۱۵ مرداد ۱۳۶۷ به آتشبس تن داد و نیروهای سازمان ملل از ۲۹ مرداد در مرزها مستقر شدند. در نهایت، صدام و شاگردانش به سرنوشتی سخت گرفتار شدند و خود او به طور تحقیرآمیزی اسیر و به دار آویخته شد. در تاریخ، کمتر دیکتاتوری به چنین عاقبتی دچار شده است.
