**تجزیه و تحلیل طرح جدید مهریه در ایران**
با توجه به طرح اخیر مطرحشده در مجلس درباره مهریه، سوالات متعددی پیرامون کارآمدی یا ناکارآمدی آن وجود دارد. این موضوع به ویژه در زمینه دعاوی خانوادگی و چالشهای قانونی قابل توجه است. کارشناسان معتقدند که برای ارزیابی این طرح به دقت بیشتری در جزئیات آن و معیارهای حقوقی لازم است.
تاریخچه قوانین مربوط به مهریه در ایران معیاری برای فهم پیچیدگیهای موجود است. از زمان انقلاب، قانونگذاران به تنظیم قوانین مرتبط با مهریه پرداختهاند و سعی دارند برای هماهنگ کردن این حق مالی با شرایط اقتصادی جامعه، توازن ایجاد کنند. به نظر میرسد که رویکرد مقننین عمدتاً به جنبههای شرعی توجه دارد، در حالی که اثرات حقوقی و اجتماعی کمتر مورد توجه قرار میگیرد.
مهریه در اسلام به عنوان یکی از ارکان عقد ازدواج شناخته میشود، اما هنوز در خصوص مقدار و کیفیت آن، از جمله طلا و سکه، توافقات مشخصی وجود ندارد. این در حالی است که مهریه در حال حاضر به عنوان یک تضمین مالی برای زنان محسوب میشود و گاهی عامل حفظ خانواده و جلوگیری از جدایی است.
نمایندگان مجلس باید تلاش کنند تا قانونی جامع و کارآمد تصویب کنند که از بروز بحرانهای ناشی از اختلافات مهریه جلوگیری کند. بر اساس قوانین موجود، مهریه به مالی اطلاق میشود که مرد به زن پرداخت میکند و بر اساس قانون حمایت از خانواده، سقف مطالبه آن محدودیتهایی دارد.
به موجب قانون، با وقوع عقد، زن مالک مهریه میشود و این عنوان حقوقی مانع از ممانعت مرد از این مالکیت میشود. در عین حال، در عقد دائم، تعیین مهریه ضرورت ندارد و طرفین میتوانند پس از عقد در این مورد توافق نمایند.
در فقه اسلامی، مهریه انواع مختلفی دارد که شامل مهر المسمی، مهر المثل و مهر المتعه است. همچنین، انواع مطالبه مهریه نیز وجود دارد که باید بدان توجه ویژه داشت. در نهایت، برای دریافت مهریه، زن باید توانایی مالی مرد برای پرداخت آن را در دادگاه ثابت کند.### بررسی وضعیت مهریه در نظام حقوقی ایران و مقایسه آن با سایر کشورها
قانون مهریه در نظام حقوقی ایران بهگونهای تنظیم شده است که زن به محض عقد ازدواج مالک مهریه میشود و امکان مطالبه آن را در هر زمان دارد. این روند مسئولیتهای مالی سنگینی را برای مردان مدیون به بار آورده و گاهی به زندانی شدن برخی از آنها منجر شده است.
در متون دینی اسلام، مقدار معین و خاصی برای مهریه تعریف نشده است و همچنین هیچ محدودیتی برای نوع آن وجود ندارد؛ بهطوری که هر چیزی که دارای ارزش مالی باشد، میتواند بهعنوان مهریه انتخاب شود.
تحقیقات نشان میدهد که در نظامهای حقوقی غیر اسلامی، بهویژه در کشورهای غربی، مفهوم مهریه وجود ندارد. برای نمونه، یک زن ایرانی در سال ۲۰۱۷ در سوئد دعوایی برای مطالبه ۶۹۰ سکه به دادگاه ارائه داد که رای به نفع او صادر شد. اما دیوان عالی سوئد آن را بهعنوان تعهد تقسیم اموال (قرارداد پیش از ازدواج) رد کرد.
مطالبات مهریه در محاکم ایالات متحده نیز بررسی شده و نظرات مختلفی در این زمینه داده شده است. بهعنوان مثال، در سال ۲۰۰۲ دیوان عالی نیوجرسی چنین تعهدی را با قوانین آمریکا همخوان دانسته و حکم به پرداخت مهریه صادر کرده است.
اگر قرار است قانونی جدید برای مهریه وضع شود، لازم است که به حقوق زنان توجه ویژهای شود تا خدای ناکرده تبعات منفی برای خانوادهها و جامعه ایجاد نشود. بسیاری بر این باورند که مهریه نباید بهعنوان قیمت زندگی مشترک تلقی شود و باید با دقت بیشتری به این مقوله پرداخته شود.
در راستای حل مشکلات مربوط به مهریه، پیشنهاداتی به نمایندگان مجلس ارائه شده است، از جمله:
1. ایجاد برنامههای فرهنگی برای کاهش مشکلات حاصل از مهریه.
2. همچنین سوق دادن مطالبه مهریه به سمت نقدی شدن و حذف حمایتهای قانونی از دین.
3. بهروز رسانی مقررات مربوط به مهریه بهعنوان نهاد دیه.
4. شرایطی برای انتقال اموال و داراییها هنگام عقد ازدواج.
5. تضمین برگرداندن مهریه به قیمت زمان عقد همراه با لحاظ نرخ تورم.
6. وضع محدودیتهایی برای میزان مهریه با توجه به ظرفیتهای اقتصادی و اجتماعی.
این پیشنهادات میتواند به ایجاد یک چارچوب قانونی منصفانهتر در ارائه و مطالبه مهریه کمک کند و به تأمین حقوق زنان و مردان در جامعه کمک نماید.### اقدامات قانونی برای مدیریت مهریه در ازدواج
در زمینه مهریه، تعدادی از پیشنهادات قانونی مطرح شده است. نخست، اشاره شده است که ممکن است افراد از دریافت مهریه خود صرفنظر کنند. همچنین، بشدت به تحلیل موضوع ابطال قراردادهای مهریه پرداخته شده است و تأکید شده است که بر اساس اصول قانونی میتوان با ثبت دادخواستهایی بهمنظور ابطال این قراردادها به دلیل عدم امکان تسلیم مهریه اقدام کرد.
از سوی دیگر، ارائه شده که مهریه به عنوان یکی از ارکان اصلی عقد ازدواج دائم تلقی نمیشود و میتوان با بهرهگیری از مواد ۱۱۱۹ و ۱۰۸۳ قانون مدنی، امکان تقسیط سالیانه مهریه را با درج آن به عنوان شرط ضمن عقد ازدواج فراهم کرد.
همچنین با استناد به ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی، ترویج مفهوم مهر المثل مورد تأکید قرار گرفته است. به علاوه، به نظر میرسد که به جای تعیین مهریههای سنگین، زوجین بتوانند اموال و داراییهایی که پس از ازدواج بهدست میآورند را براساس عرف و وضعیت خانوادگی تقسیم کنند. این اقدام میتواند بهمنظور جلوگیری از مشکلات ناشی از طلب مهریه، مانند حبس و معاملات صوری، مؤثر باشد.
در نهایت، پیشنهادی مطرح شده است مبنی بر اینکه مشابه اجارهنامهها که از بیمه برخوردارند، مهریه نیز باید تحت پوشش بیمه قرار گیرد تا در صورت بروز مشکلات مالی، افراد بتوانند به حقوق خود دست یابند. همچنین، بهجای توافق درباره شرایط سخت مهریه، تأکید شده است که شرطهایی نظیر «حق طلاق»، «حق کار»، «حق تحصیل» و «حق حضانت فرزند» باید درج گردد.
این پیشنهادات به ویژه برای وکلا و خانوادهها حائز اهمیت است و میتواند به بهبود وضعیت قانونی مهریه کمک کند.
