به گزارش خبردونی، پدیدهای که اخیراً در آسمان ایران مشاهده شده، ابتدا به عنوان آزمایشهای موشکی یا فعالیتهای دفاعی تعبیر شد. اما خبرگزاریهای معتبر مانند فارس و صدا و سیما با استناد به اطلاعات کارشناسان نظامی و متخصصان هواشناسی، این تفسیر را رد کرده و اعلام کردند که این خطوط به دلیل عبور هواپیماهای تجاری در ارتفاعات بالا ایجاد شده است. برای درک دقیق علت وقوع این پدیدهها در این بازه زمانی خاص، بررسی علمی تعاملات پیچیده میان عملکرد موتورهای جت، تغییرات دما در جو زمستانی و خصوصیات اپتیکی ضروری است.
### راز خطوط سفید در آسمان؛ علم چه میگوید؟
این خطوط که به طور عمومی به عنوان «رد هواپیما» شناخته میشوند، در اصطلاح علمی به نام «کنتریل» یا خطوط تراکمی شناخته میشوند. تشکیل این خطوط تنها یک پدیده بصری نیست، بلکه یک فرآیند فیزیکی است که در لایههای بالایی تروپوسفر اتفاق میافتد. موتورهای جت هواپیماها در حین احتراق سوخت، مقادیر زیادی بخار آب و دیگر ترکیبات را به جو وارد میکنند.
تشکیل کنتریل به قانون «معیار شمیت-اپلمن» بستگی دارد. طبق این اصل، زمانی که گازهای داغ و مرطوب از موتور با هوای سرد ترکیب میشوند، رطوبت نسبی به سرعت افزایش مییابد و بخار آب به بلورهای یخ تبدیل میشود.
### چرا در پاییز و زمستان خطوط بیشتری مشاهده میشود؟
سوالی که بسیاری از شهروندان مطرح کردهاند، مربوط به افزایش تعداد این خطوط در فصل پاییز و زمستان است که به ساختار فصلی جو ایران مرتبط است. در این فصول، ارتفاع تروپوپاز کاهش یافته و هوای سرد به موتورهای هواپیما نزدیکتر میشود. همچنین، قوانین هوانوردی بینالمللی به هواپیماها دستور میدهد که فاصله ۱۰۰۰ پایی از یکدیگر را رعایت کنند، که موجب ایجاد ردهای موازی یا متقاطع در آسمان میشود.
در تاریخ اول دیماه، به دلیل پایداری جو، ردهای قدیمی و جدید در آسمان باقی ماندند و منظرهای شلوغ و غیرعادی پدید آمد.
### چرا کنتریل شبیه موشک به نظر میرسد؟
یکی از جنبههای گیجکننده این پدیده، برداشت برخی کاربران درباره عمودی بودن حرکت خطوط بود. این موضوع به فیزیک اپتیک و اثرات پرسپکتیو بستگی دارد. وقتی یک هواپیما در ارتفاع بلند به سمت ناظر حرکت میکند، به دلیل انحنای زمین، مسیر افقی آن به صورت عمودی دیده میشود، که توهم شبیه به پرتاب موشک را ایجاد میکند.
زمان مشاهده این پدیده، به ویژه در ساعات اولیه صبح، تأثیر زیادی بر تقویت شایعات داشته است.در ساعات ابتدایی روز، خورشید هنوز برای ناظر زمینی قابل مشاهده نیست و در ارتفاع کم قرار دارد، اما در ارتفاعات 30 هزار پایی، اشعههای مستقیم خورشید به بلورهای یخ برخورد میکند. این برخورد باعث ایجاد درخشش قابل توجه و رنگهای نارنجی و سفید در ردها میشود، در حالی که آسمان اطراف تاریک باقی میماند. این تضاد نوری باعث میشود که حجم و غلظت ردها بهصورت قابل توجهی بیشتر از واقعیت به نظر برسد و آنها را شبیه به خروجی از موتورهای قوی موشکی میکند.
لازم به ذکر است که شکلگیری این خطوط در فصل جاری نه تنها غیرمعمول نیست، بلکه با توجه به کاهش دمای ترازهای بالای جو و ورود تودههای مرطوب در فصل زمستان، یک پدیده طبیعی است.
علل اصلی که منجر به تصور نادرست این پدیده به عنوان آزمایش موشکی شده، به شرح زیر است:
– **فیزیک اتمسفر:** ایجاد لایههای فوقاشباع در ارتفاعات که باعث میشود ردها چندین ساعت باقی بمانند و گسترش یابند.
– **اپتیک و پرسپکتیو:** حرکت هواپیماها به سمت ناظر زمینی توهم صعود عمودی موشک را ایجاد کرد، در حالی که در واقع پروازها کاملاً افقی بودند.
– **شرایط نوری:** بازتاب شدید نور خورشید توسط بلورهای یخ در ارتفاعات در حالی که سطح زمین در تاریکی است.
در نهایت، پدیدهای که در تهران مشاهده شد، نمونه واضحی از ارتباط علم هواشناسی، مهندسی هوانوردی و روانشناسی اجتماعی در یک موقعیت بحرانی است. افزایش آگاهی عمومی درباره پدیدههای نوری اتمسفر میتواند در آینده مانع از بروز نگرانیهای کاذب در جامعه شود.
