بر اساس اطلاعات منتشرشده در زومیت، اعضای بدن انسان، مشابه بسیاری از حیوانات، به شکل جفت وجود دارند: دو چشم، دو گوش، دو دست و دو پا. همچنین در وسط صورت دو سوراخ بینی قرار دارد.
این جفت بودن اعضا منطقی به نظر میرسد؛ مانند اینکه وجود دو چشم به طراحی بهتر دید و درک عمق کمک میکند. در مورد گوشها نیز، داشتن دو گوش امکان تشخیص موقعیت صداها و لذت بردن از صداهای باکیفیت را فراهم میآورد.
اما چرا سوراخهای بینی جفت هستند و به نظر نمیرسد که کارایی خاصی داشته باشند؟ این سوال قابل تامل است، زیرا سوراخهای بینی به ظاهر همانطور که هستند، کار خاصی انجام نمیدهند.
### چرخهٔ بینی
بررسیها نشان داده که سوراخهای بینی در فرآیند تنفس نقش تقسیم کار دارند. مایکل وِیرینگ، جراح گوش و حلق و بینی در لندن، در گفتگویی با گاردین توضیح داده که اکثر اوقات، یکی از سوراخها بیشتر وجود دارد و دیگری به استراحت میپردازد. این پدیده به نام «چرخهٔ بینی» شناخته میشود و هنوز علت آن به طور دقیق مشخص نشده است.
مایکل بنینگر، پزشک بیماریهای سر و گردن در کلینیک کلیولند، در سال ۲۰۲۱ اشاره کرد که ممکن است این چرخه به حفظ رطوبت در یکی از طرفین بینی کمک کند. به طور معمول، یکی از سوراخها تا سه برابر بیشتر از دیگری هوا را جذب میکند. برای پیدا کردن سوراخ غالب، میتوان نفس را به سمت آینهای هدایت کرد؛ بخار بیشتری که از یک سوراخ خارج میشود، نشاندهنده چنین حالتی است.
بیشتر افراد از چرخهٔ بینی خود بیخبر هستند، جز در مواقعی که بیماری یا مشکل تنفسی ایجاد شود. همچنین این چرخه ممکن است در هنگام خواب خود را نشان دهد، بهطوریکه خوابیدن به یک سمت موجب پر شدن سوراخ بینی آن طرف میشود.
### حس بویایی
اگر یکی از سوراخهای بینی بیشتر کار تنفس را انجام میدهد، سوراخ دیگر چه نقشی ایفا میکند؟ این سوراخ به استراحت میپردازد و در همین حال میتواند به حس بویایی کمک کند. رودریگو سوارز، مدرس ارشد در دانشگاه کوئینزلند، بیان کرده که تجزیه و تحلیل مولکولهای مختلف که در هنگام بو کشیدن اتفاق میافتد، نیازمند همکاری بینی و مغز است.
بعد از ورود به بینی، مولکولها در لایه مخاطی حل میشوند و هرچه جریان هوا در سوراخ بینی کندتر باشد، زمان بیشتری برای تجزیه این مولکولها فراهم میشود. تحقیقات نوآم سوبل، عصبشناس دانشگاه استنفورد، نیز نشان داده که تفاوتهای حس بویایی در هر سوراخ بینی میتواند بر تجربه بو کشیدن تأثیر بگذارد.
به طور کلی، این دو سوراخ بینی به نوعی ویژگیهای مختلفی از حس بویایی انسان را در خود جای داده و به کارکرد مؤثرتر آن کمک میکنند.تحقیقات اخیر نشان میدهد که شرکتکنندگان در آزمایشها از ترکیب بوهای مشابه آگاه نبودهاند. این نکته به توجه به اختلاف در جریان هوا در هر سوراخ بینی برمیگردد که میتواند منجر به احساسات متفاوت بویایی شود. سوبل تصریح کرد: «این تفاوتها جزئی و ظریف هستند. مانند تمایز بین گل رز و گیلاس نیستند، اما اهمیت آنها در درک بویایی قابل توجه است.»
تفاوت در سرعت جذب بو به ما کمک میکند تا بوهای مختلف را شناسایی کرده و منشأ آنها را تشخیص دهیم. این پدیده بهشکل مشابهی با مکانیابی صدا در گوشها صورت میگیرد. سوارز توضیح داد: «وجود دو سوراخ بینی به مغز کمک میکند تا تمایزات کوچک در تعداد مولکولها را تشخیص دهد و بهراحتی به سمت منبع بو هدایت شود. اگر یکی از سوراخها مسدود شود، شناسایی منشأ بو دشوار میگردد.»
متیو گراپ، استاد عصبشناسی در دانشگاه کینگز کالج لندن، در گفتگو با نشریه پاپیولار ساینس تأکید کرد که فاصله کمتر بین سوراخهای بینی نسبت به گوشها به مغز این امکان را میدهد که از اطلاعات ورودی نیز بهرهبرداری کند. تحقیقات نشان دادهاند که این تفاوتها به ما کمک میکنند بوی شکلات را از فاصله ۱۰ متری در فضای باز تشخیص دهیم.
با وجود مزایای زیاد، لازم به ذکر است که طبیعت هدف مشخصی در ایجاد دو سوراخ بینی نداشته است. این ویژگی بهدلیل رشد تقارنی بدن و نبود محدودیتی در وجود دو سوراخ بینی بوجود آمده است. داشتن فقط یک سوراخ بینی میتوانست مشکلات زیادی را ایجاد کند. برای مثال، در مواقع سرماخوردگی از آنجا که سوراخ جایگزینی وجود ندارد، تنفس از دهان به مشکل میانجامید.
طبق اطلاعات منتشره در وبسایت کلینیک کلیولند، انسانها از ابتدا برای تنفس از بینی طراحی شدهاند. بینی کارکردهای ویژهای برای تصفیه هوا، تنظیم حرارت و رطوبت دارد و به شناسایی بوها کمک میکند. اگر تنها یک سوراخ بینی وجود داشت، این مزایا بهشدت کاهش مییافت.
در نهایت، ویرینگ به طور طنزآمیز اشاره کرد: «فکر کنید با یک سوراخ بینی چه تصویری غیرعادی خواهیم داشت.»
