**تاریخ: چهارم آبان ۱۴۰۴**
روز گذشته برای اکتای براهنی، کارگردان فیلم «پیرپسر»، و تهیهکنندگان آن، بابک حمیدیان و حنیف سروری، روز خوشی نبوده است. نسخه غیرقانونی این فیلم با لوگوی جشنواره رتردام هلند و واترمارک «For Preview» در شبکههای اجتماعی به اشتراک گذاشته شد؛ این اتفاق نه نخستین مورد از قاچاق فیلمهای ایرانی است و نه بهطور قطع آخرین آنها. براهنی و همکارانش با اقدام به پخش آنلاین «پیرپسر» در یک پلتفرم معتبر، سعی کردند به سرعت به این مشکل پاسخ دهند، اما انتشار نسخه قاچاق این اثر، بار دیگر مشکل عمیق قاچاق فیلمها در سینمای ایران را نمایان کرد.
### چالشها: کمبود قوانین و عضویت در کنوانسیونهای بینالمللی
فهرست فیلمهای سینمایی قاچاقشده ایرانی در سالهای اخیر به قدری قابل توجه است که نیازی به تلاش زیاد برای یادآوری آنها نیست. فیلمهایی مانند «برادران لیلا»، «جنگ جهانی سوم»، «خط فرضی» و «تفریق» همگی اسیر سرنوشت مشابهی شدهاند و با انتشار نسخههای قاچاق به سمت پایان کار خود حرکت میکنند.
امیرحسین علمالهدی، کارشناس باتجربه سینما، در پاسخ به این سوال که آیا باید واقعیت لو رفتن نسخههای قاچاق را بپذیریم، گفت: «مشکل قاچاق آثار هنری نه تنها مختص ایران بلکه مسئلهای جهانی است. بهویژه اینکه ایران به عنوان یک منطقه ایمن برای قاچاقچیان شناخته میشود و مجازاتهای مربوط به قاچاق در این کشور اعمال نمیشوند.»
علمالهدی اظهار داشت که قوانین حمایتی از آثار هنری در ایران به شدت ناکارآمد هستند. او به دو مشکل اساسی اشاره کرد: یکی عدم عضویت ایران در کنوانسیون برن و دیگری قدیمی بودن آخرین قانونی که در این حوزه تصویب شده، که به سال ۱۳۴۸ بازمیگردد.
این کارشناس سینما بیان کرد که به دلیل عدم تطابق قوانین داخلی با استانداردهای روز جهانی، پدیدآورندگان آثار هنری در صورت وقوع این مشکلات، سردرگم باقی میمانند و نمیدانند چگونه باید از حقوق خود دفاع کنند.
### نتیجهگیری: ایران، مقصد قاچاقچیان فیلم
علمالهدی نتیجهگیری کرد که ترکیب مشکلات بینالمللی و ملی سبب شده که ایران تبدیل به محلی امن برای قاچاقچیان فیلمهای سینمایی شود و نیاز مبرم به اصلاح قوانین برای حمایت از حقوق هنرمندان احساس میشود.### نیاز به تجدیدنظر در قوانین حمایت از حقوق مولفان
کارشناسان حوزه سینما بر این باورند که ایران نیازمند بازنگری جدی در پایبندی به قوانین بینالمللی و همچنین قوانین داخلی خود است. یکی از صاحبنظران این عرصه تأکید کرده که کشور باید به احترام به قوانین بینالمللی اعتراف کرده و به عضویت کنوانسیون برن درآید. او همچنین بر لزوم تصویب قوانین بهروز در داخل کشور تاکید کرد که میتواند جلوی قاچاق آثار سینمایی را بگیرد. وی اظهار داشت که تا زمانی که قوانین موجود از قابلیت بازدارندگی کافی برخوردار نباشند، ادامه چنین حوادثی اجتنابناپذیر خواهد بود. به عنوان نمونه، او از سرنوشت فیلم موفق «پیرپسر» ابراز تاسف کرد.
### وضعیت قوانین حمایت از مولفان
امیرحسین علمالهدی، کارشناس این حوزه، وضعیت جدید «قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان» را بررسی کرد. به گفته وی، این قانون یا در حال حاضر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است یا از آنجا به هیات دولت فرستاده شده و در مجلس شورای اسلامی معطل مانده است. او همچنین بر این نکته تأکید کرد که بررسی این موضوع توسط رسانهها ممکن است مشخص کند که آیا مانعی در این زمینه وجود دارد یا خیر. علمالهدی تصریح کرد که تا زمانی که ایران به کنوانسیون برن نپیوندد، هیچ قانونی ضمانت اجرایی نخواهد داشت.
### پیوستن به کنوانسیون برن
او در ادامه گفت که عدم احترام به حقوق سایر کشورها به تبع آن باعث میشود آنها نیز به حقوق ایران احترام نگذارند. در مورد دلایل عدم پیوستن ایران به کنوانسیون برن، علمالهدی اظهار کرد که به نظر میرسد اراده لازم برای پیوستن وجود ندارد. همچنین، او افزود که اگر کشور تا زمان پیوستن به سازمان تجارت جهانی به رعایت قوانین آن نپردازد، نمیتواند به این کنوانسیون بپیوندد.
### چالشهای نشر آثار سینمایی
انتشار نسخههای قاچاق در مقاطع مختلف زمانی از آثار سینمایی اتفاق میافتد. به عنوان مثال، فیلمهایی مانند «برادران لیلا» در زمان عدم اکران و «جنگ جهانی سوم» پیش از اکران سینمایی مورد قاچاق قرار گرفتند. بسیاری از این آثار به سینمای اجتماعی تعلق دارند و در جشنوارههای بینالمللی به نمایش درآمدهاند.
کامران سحرخیز، مدیر استودیو روشنا، درباره چالشهای موجود در راستای نشر و قاچاق آثار سینمایی گفت: «دو مدل خروجی داریم؛ یکی دیسیپی رمزنگاریشده که امکان کپیبرداری از آن بسیار محدود است و دیگری دیسیپیهای رمزنگارینشده که به راحتی قابل انتشار و قاچاق هستند.» وی اذعان کرد که مشکل واقعی زمانی پیش میآید که خروجیهای آثار به لحاظ امنیتی ضعیف باشند، که این موضوع انتشار نسخههای قاچاق را تسهیل میکند.مدیر استودیو روشنا و عضو اتحادیه مراکز فنی و پشتیبانی تولید سینمای ایران در جلسهای با خبرنگاران به نکات مهمی در خصوص انتشار غیرمجاز آثار سینمایی پرداخت. وی با بیان اهمیت محافظت از خروجیهای تولیدی اظهار داشت: “تجربه نشان داده است که فایلهای تحویلی ممکن است به سادگی توسط دیگران کپی و منتشر شوند.” او با ارائه مثالهایی از وضعیتهای مشابه گفت: “این پدیده، حتی در زمانی که افراد در حال گفتگو درباره یک اثر هستند، میتواند اتفاق بیفتد.”
این مدیر سینمایی همچنین به رویداد اخیر و انتشار نسخه قاچاق فیلم “پیرپسر” اشاره کرد و اظهار داشت که احتمال دارد این نسخه از طرف یک ایرانی در هلند به صورت تصادفی به شبکههای اجتماعی منتقل شده باشد. وی تأکید کرد: “وجود واترمارک بر روی نسخه قاچاق به این معناست که این خروجی به صورت رمزنگاریشده عرضه نشده است.”
وی در ادامه گفت که انتشار غیرمجاز فیلمها نه تنها بر روحیه هنرمندان تأثیر منفی میگذارد، بلکه به اقتصاد سینمای ایران آسیب بیشتری میزند. با وجود گذشت سالها از آغاز این مشکل، هنوز هم مشخص نیست که این فیلمها چگونه و توسط چه افرادی در فضای مجازی منتشر میشوند.
این اظهارات در حالی بیان میشود که مدیران سینما به دنبال راهحلهایی برای مقابله با این معضل هستند و این موضوع به یکی از چالشهای جدی صنعت فیلم ایران تبدیل شده است.
