به گزارش خبرنگار ایرنا، در همایش «مطالعات معاصر ایران» که با مشارکت استادان و پژوهشگران حوزه ایرانشناسی در دانشگاه تهران برگزار شد، علیاکبر صالحی، رئیس بنیاد ایرانشناسی به بررسی پویایی هویت ایرانی و نقش تاریخی ایران در شکلگیری فرهنگی تمدنها پرداخت. وی تأکید کرد که ملت ایران در طول تاریخ نهتنها از تهاجمات نظامی و فرهنگی آسیب ندیده، بلکه توانسته است از آنها بهعنوان منبعی برای توسعه فکری و فرهنگی خود استفاده کند. صالحی اظهار داشت که ایران باید از وضعیت دفاع از تصویر خود خارج شود و به نقشآفرینی فعال در تمدن جهانی بپردازد.
در ادامه سخنان خود، صالحی بر تداوم هویت تاریخی و فرهنگی ایرانی تأکید کرد و گفت که این کشور، در هر دوره، شکل و نمایی نوین به خود گرفته اما همواره روح ایرانی خود را حفظ کرده است. وی به ویژگی «مداراجویی» ایرانیان اشاره کرده و آن را واقعی تاریخی خواند که در آثار ادبیات بزرگانی چون فردوسی، سعدی و حافظ بازتاب یافته است. صالحی گفت که این روحیه مدارا، ایرانیان را قادر ساخته است تا فرهنگها و اندیشههای خارجی را پالایش و بومی کنند.
وی در بخشی دیگر به نحوه تعامل ایرانیان با فرهنگهای خارجی در طول تاریخ اشاره کرد و گفت که ایرانیان توانستهاند عناصر خارجی را به شکل بومی جذب کنند. به عنوان مثال، نقش ایران در معرفی و گسترش اسلام بدون ساختار فکری منسجم نشاندهنده این ظرفیت است.
صالحی همچنین به نظرات اندیشمندان معاصر از جمله سیدمحمد بهشتی، ادوارد سعید و جلال آلاحمد پرداخت و بر اهمیت درک جایگاه ایران در جهان امروز تأکید کرد. او معتقد بود که باید به تحلیل فرهنگی و تمدنی این اندیشمندان توجه کرد.
وی به کتاب «ایران کجاست، ایرانی کیست» اثر بهشتی اشاره کرد و گفت: ایران سرزمینی است که در آن تنوع قومی و مذهبی با وحدتی فرهنگی ترکیب شده است. صالحی همچنین خاطرنشان کرد که در زمان حاضر، درک درستی از هویت ایرانی نداریم و به پیروی از تصاویر غربزده خود را مینگریم.
رئیس بنیاد ملی ایرانشناسی به نظرات ادوارد سعید درباره شرقشناسی نیز پرداخت و اظهار کرد که این دانش ابزاری برای قدرت است و بر شکلدهی به ذهنیت جهانی تأثیرگذار میباشد. او تأکید کرد که رسانهها و فضای مجازی در حال حاضر همان نقش شرقشناسی کلاسیک را ایفا میکنند و در این عرصه، نیاز به تولید روایتهای هوشمند داریم.
وی در ادامه با اشاره به نظرات جلال آلاحمد درباره غربزدگی، بر اهمیت دین و سنت بهعنوان ارکان اصلی هویت ایرانی تأکید کرد و گفت که بدون آنها، جامعه دچار بیریشگی خواهد شد.صالحی، در سخنانی درباره انقلاب اسلامی، این رویداد را به عنوان «بخشی تاریخی در نمایاندن ایران در دنیای امروز» معرفی کرد. وی تأکید کرد که انقلاب اسلامی یک حرکت فکری و فرهنگی بود و نه صرفاً سیاسی. این انقلاب در زمانی رخ داد که جهان به دو بخش ایدئولوژیک مادی، شامل کمونیسم و سرمایهداری، و ناسیونالیسم عربی تقسیم شده بود و دین از عرصه عمومی حذف شده بود. اما انقلاب اسلامی دوباره دین را به کانون توجه جهانی بازگرداند.
وی همچنین بیان کرد که پس از انقلاب، کرسیهای متعددی در حوزه دینپژوهی در دانشگاههای غرب تأسیس شده و نگرش به دین، اسلام و ایران دگرگون شده است. این تغییرات نشاندهنده بازگشت ایران به موقعیت فکری و تمدنی خود در دوران معاصر است.
رئیس بنیاد ملی ایرانشناسی به ظرفیت تاریخی ملت ایران در «پالایش و بازسازی فرهنگی» اشاره کرد و گفت که ایران در طول تاریخ بارها از بحرانها عبور کرده؛ زیرا ملت از قدرت پالایش درونی برخوردارند و میتوانند اندیشهها را بازآفرینی و معناهای جدید بیابند. این روند در حال حاضر نیز در حال وقوع است.
صالحی در پایان تأکید کرد که ایران باید بهعنوان ظرفی در نظر گرفته شود که محتوی آن فرهنگ، دین و تمدن است. بدون این ظرف، محتوی نمیتواند ظهور یابد. او حفظ ایران را بهعنوان نگهدارنده بستر فرهنگ و معنویت ضروری دانست و گفت که ملت ایران با هویتی عمیق و فرهنگی زنده میتواند یکی از کانونهای اصلی تمدن جهانی باقی بماند. وی افزود که ۴۵ سال از انقلاب اسلامی میگذرد و در تاریخ ملتها این زمان مبلغی اندک است. آنچه مهم است، استمرار اندیشه و پویایی فرهنگی است و ایران دوباره میتواند بهعنوان کشوری با معنای ساز و گفتوگومحور و تمدنپرور در جهان معاصر درخشش یابد.
