**برگزاری نشست «کوروش بزرگ در پرتو پژوهشهای نوین» در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری**
به گزارش خبردونی، به نقل از ایبنا، نشست تخصصی با عنوان «کوروش بزرگ در پرتو پژوهشهای نوین» به مناسبت بزرگداشت کوروش هخامنشی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد. در این نشست، کوروش محمدخانی، کامیار عبدی، یاسر ملکزاده و علیرضا حسنزاده به ایراد سخنرانی پرداختند و مهرداد ملکزاده دبیری آن را برعهده داشت. همچنین، محمدابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه، در سخنانی به شخصیت کوروش اشاره کرد. لازم به ذکر است که شاهرخ رزمجو به دلیل مشکلات شخصی نتوانست در این نشست حضور یابد.
**رئیس پژوهشگاه: ایرانیان همواره پیشتاز صلح و مدارا بودهاند**
محمدابراهیم زارعی در سخنان خود تأکید کرد که ایرانیان در زمینه صلح و مدارا همواره رهبری را در جهان به عهده داشتهاند. وی افزود: «کوروش بزرگ بنیانگذار صلح در دنیای آن زمان بوده و منشور صلح او امروز مورد توجه جهانیان است». زارعی همچنین افزود که این اصول به جانشینان کوروش نیز منتقل شده و شخصیت وی برای ایران اهمیت فراوانی دارد. او با اشاره به چالشهای داخلی در ایران، از جمله انکار کوروش بهدلیل افراط و تفریط، به ارائه مستندات باستانشناسی اشاره کرد که درست بودن اندیشههای کوروش را تأیید میکنند.
**تفاوت دیدگاههای هخامنشیان و آشوریان**
زارعی با مقایسه بین اندیشههای هخامنشیان و آشوریان به چگونگی نمایش خشونت در هنر آشوری و احترام به اقوام مختلف در دوران هخامنشی اشاره کرد. او تصریح کرد: «در تاریخ ایران، شخصیتهایی مانند کوروش وجود دارند که میتوان به آنها افتخار کرد و نباید اجازه داد که تعصبات مانع از افتخار به این میراث گردد».
وی همچنین نگرانی خود را درباره مصادره تاریخ ایران توسط دیگران ابراز کرد و تأکید نمود که نباید فرهنگ و تمدن ایرانی نادیده گرفته شود.
**آموزش و آگاهی بخشی در مورد کوروش**
زارعی به وظیفه پژوهشگاه در آگاهسازی عمومی درباره کوروش اشاره کرد و گفت: «ما در تلاش هستیم تا در این زمینه اطلاعرسانی مستمر انجام دهیم و با برگزاری نمایشگاههای هنری و برنامههای علمی، آگاهی مردم را افزایش دهیم».
**تحلیل متنهای کهن درباره کوروش**
یاسر ملکزاده، دیگر سخنران این نشست، به بررسی متون کهن درباره کوروش پرداخت و بیان کرد که تفسیر این متون بهویژه بهدلیل تفاوت زبانها و زمینههای نگارشی، گاهی دشوار است.
این نشست با هدف مرور تاریخ و شخصیت کوروش و بررسی تأثیرات فرهنگی و اجتماعی وی، به پایان رسید.### تحلیل تناقضات تاریخی پیرامون کوروش
تحقیقات اخیر نشان میدهد که دیدگاهها درباره کوروش بزرگ در ملل مختلف با یکدیگر تناقضاتی دارد. در بررسی متون قدیمی، نکات اصلی درباره دینداری کوروش بهوضوح دیده نمیشود. بهخصوص در متون مقدس یهود، او بهعنوان نجاتدهنده قوم یهود مطرح شده، اما هیچ نشانهای از اعتقادات دینی شخصیاش وجود ندارد. حتی در متون بابلی نیز این موضوع بهطور مشهودی غایب است. لازم به ذکر است که هیچ متن معتبر به زبان فارسی باستانی وجود ندارد تا به دینداری کوروش اشاره کند، در حالیکه در دوران داریوش، تأکید خاصی بر روی مزداپرستی او مشاهده میشود.
تحلیلها نشان میدهند که کوروش در منابع یونانی بهعنوان شاه آسیا معرفی شده و در متون بابلی نیز با عنوانهایی چون «شاه جهان» و «گسترشدهنده قلمرو» خطاب شده است. نکته جالب دیگر این است که او در این متون بهعنوان «شاه انشان» معرفی میشود، که به خاستگاه عیلامیاش اشاره دارد. این موضوع به برخی پژوهشگران این تصور را داده که خاندان هخامنشی در ابتدا از دو شاخه مجزا تشکیل شده بود.
ملکزاده در ادامه بیان کرد که متون تاریخی بهندرت بر هویت ملی، زبان خاص یا تبار مشخص کوروش تأکید دارند که نشاندهنده تلاش او برای ایجاد یک هویت قومی-ملی خاص نیست. بر خلاف این، در دوران داریوش و خشایارشا نشانههایی از شکلگیری ایدئولوژی سیاسی مبتنی بر مسائل مذهبی و قومی دیده میشود که ممکن است نشاندهنده اختلاف رویکردها میان کوروش و جانشینانش باشد.
سوال اصلی این است که آیا کوروش بهعنوان یک ناسیونالیست یا انترناسیونالیست شناخته میشود؟ متون تاریخی او را بهعنوان منجی ملتها معرفی میکنند که هدفش نجات اقوام از ظلم است، اما نمیتوان او را ایدئولوژیست دینی به حساب آورد. از سوی دیگر، نشانهای از وجود یک ایدئولوژی انترناسیونالیستی از او وجود ندارد و اقداماتش بیشتر به رفتارهای کازموپولیتنیستی نزدیک است تا سیاستهای انترناسیونالیستی.
در همین راستا، کامیار عبدی، باستانشناس و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، اشاره کرد که ایرانیان تا دوران قاجار اطلاعات دقیقی درباره کوروش نداشتند و این شخصیت عمدتاً بهدلیل اهداف ناسیونالیستی، جنبه سیاسیتری پیدا کرده است. وی همچنین اشاره کرد که تا آن زمان، شخصیت کوروش در گفتمان تاریخی ایران بهخوبی پرداخته نشده بود، هر چند که در متون مقدس از او یاد شده است.**تحلیل تحولات تاریخی ایران و نقش کوروش بزرگ**
مقالهای از هوشنگ اسفندیار شهابی، استاد تاریخ و روابط بینالملل در دانشگاه بوستون، به بررسی تغییرات در تفکر مردم ایران درباره تاریخ خود اشاره دارد. به گفته وی، فتحعلیشاه قاجار در آغاز سلطنت خود خود را از نوادگان پیشدادیان و کیانیان میدانسته و این دیدگاه از اواخر دوره محمدشاه و ناصرالدین شاه به تدریج تغییر کرده است. او همچنین از نقش محمدعلی فروغی و حسن پیرنیا در شکلگیری نظرات جدید درباره تاریخ ایران یاد میکند.
شهابی به تحولات نیمه دوم قرن نوزدهم و قرن بیستم اشاره کرده و میگوید که کشفهای باستانشناسی، به ویژه در سال 1876 توسط هرمزد رسام، زمینهساز آشنایی عمیقتر مردم با شخصیت کوروش بزرگ و منشور حقوق بشر او شد. در این راستا، رسام به دستور سِر هنری راولینسون به تحقیق در معبد مردوک پرداخته و الواح ارزشمندی را پیدا کرده است.
کوروش محمدخانی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، در ادامه به ساخت پاسارگاد اشاره کرده و توضیح میدهد که این مکان به دلیل رابطه تاریخی کوروش با دشت مرغاب و مبارزاتش علیه آستیاگ ساخته شده است. او به داستان تولد کوروش و همچنین نظریههای مختلف درباره نامگذاری پاسارگاد پرداخته و میگوید که نام این مکان احتمالاً از قبایل پارسی به نام پاسارگادیان الهام گرفته شده است.
دکتر شاپور شهبازی نیز به ارتباط پاسارگادیان با کوروش و شکست آستیاگ توسط آنان اشاره دارد. شهبازی بر این باور است که نام پاسارگاد به دلیل حمایت این قبایل از کوروش انتخاب شده است و بسیاری از باستانشناسان نیز با این نظریه موافق هستند.
علیرضا حسنزاده، رئیس پژوهشکده مردمشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در ادامه به اهمیت الگوواره مدارا در استوانه کوروش اشاره کرده و تأکید میکند که این ویژگی به وضوح در این منشور مشاهده میشود.در سخنانی جدید، مفهوم هتروگلسیا توسط یک کارشناس مورد بحث قرار گرفت. وی توضیح داد که این واژه در نظریه باختین به معنای وجود همزمان صداها، زبانها و معانی مختلف در یک متن یا گفتمان است. این رویکرد حقیقت را به عنوان پدیدهای بینالاذهانی و چندصدایی مینگرد که در فضایی دیالوگیک تعیین میشود. این فضای گفتوگویی در تعاملات انسانی باعث میشود که متن از وضعیت تکصدایی خارج شده و امکان فهم چندوجهی فراهم گردد. همچنین، ترنز نیز بر این اصطلاح تأکید کرده و آن را به عنوان ویژگی مهمی در فضاهای آستانهای خارج از چارچوبهای ساختاری مطرح کرده است.
در ادامه، وی به ارزیابی سند مشهور استوانه کوروش کبیر پرداخت و اظهار داشت که مهمترین جنبه الگوواره مدارا به عنوان میراث گفتمانی کوروش در این مدارک تاریخی نمایان است. این سند نماد پذیرش تفاوتهای دینی و فرهنگی و پرهیز از خشونت و ویرانی در برابر دیگران را به تصویر میکشد. در واقع، کوروش کبیر در این منشور نشان میدهد که نخستین سیاست پذیرش تفاوتها در دوران باستان چگونه به عمل درآمده است. این ویژگیها میتوانند در راستای پارادایم نهادی گفتوگو و سیاست مدارا، بررسی و تحلیل شوند.
